بسیاری از افراد مبتدی با این فکر که راه‌اندازی آکواریوم با بهترین تجهیزات تضمین‌کننده آکواریومی زیبا خواهد بود اقدام به خرید تجهیزات گران‌قیمتی می‌کنند درصورتی‌که نگهداری از آکواریوم در شرایط پایدار به‌مراتب از راه‌اندازی آکواریوم از اهمیت بیشتری برخوردار است. یکی از مهم‌ترین عوامل برای تبدیل آکواریوم به منظره زیبا حفظ سلامت آب آکواریوم است که بدون سیفون آکواریوم به‌صورت منظم ممکن نخواهد بود.
سیفون آکواریوم
همانطور که در مقاله شیمی آب اشاره کردیم آب دارای پارامترهایی مختلفی شامل خاصیت اسیدی آب، سختی آب ، ظرفیت بافری آب، شوری آب، نوتریشن‌ها و عناصر کمیاب است که همواره با تغییر شرایط محیطی مقدار آن‌ها در نوسان است. افزایش و کاهش پارامترها شیمی آب از حد مجاز می‌تواند مشکلات متعددی را برای موجودات زنده آکواریوم فراهم کرده و باعث بیماری و مرگ آن‌ها شود.
تجزیه اجساد موجودات زنده آکواریوم، فضولات ماهی و پسماند غذا یکی از منابع تولید ترکیبات نیتروژن است که با گذر زمان و افزایش میزان آن‌ها آب آکواریوم را سمی و شرایط زندگی را برای موجودات زنده سخت و مشکل می‌کند. استفاده از فیلتر سطلی وفیلتر سامپ تا حد بسیار زیادی پارامترهای شیمی آب و ترکیبات سمی را اصلاح‌کرده و آب آکواریوم را و تصفیه می‌کند.
در بسیاری از مواقع به دلیل عدم استفاده از فیلتراسیون های سه مرحله‌ای شامل تصفیه مکانیکی، تصفیه بیولوژیکی و تصفیه شیمیایی، عدم برقراری چرخه نیتروژن، تراکم بالای موجودات زنده آکواریوم و غذادهی بیش‌ازحد به آن ها باعث افزایش بیش‌ازحد مجاز پارامترهای شیمی و مواد سمی آب می‌شود. یکی از ساده‌ترین و سریع‌ترین روش‌ها برای تنظیم پارامترهای شیمی و کاهش مواد سمی آب تعویض بخشی از آب آلوده با آب سالم است.
یکی از راه‌های برداشتن آب آکواریوم استفاده از ظروف منزل است که این راه علاوه بر احتمال انتقال بیماری به آکواریوم می‌تواند باعث جابه‌جایی تجهیزات آکواریوم، دکور و ریختن آب در اطراف آکواریوم شود. سیفون یکی از ساده‌ترین وسایلی است که در گذشته برای کشیدن مایعات از ظروف بزرگ‌تر به کوچک‌تر مورداستفاده قرار می‌گرفته به همین دلیل در صنایع آبزی با الگوبرداری از گذشته، سیفون‌های مخصوص آکواریوم طراحی و به بازار عرضه گردید.
سیفون تخلیه آکواریوم با مکشی که ایجاد می‌کند به‌آرامی همراه آب آکواریوم، املاح و لجن را از کف آکواریوم کشیده و از آکواریوم خارج می‌کند. به افراد مبتدی توصیه می‌کنیم به‌جای تعویض کل آب آکواریوم، با استفاده از سیفون و حرکت دادن لوله مکنده آن بین شن و ماسه بستر، لجن و پسماند را از آکواریوم خارج نموده و برای تثبیت سلامت آب آکواریوم خود هر 2 الی 3 هفته یک‌بار آکواریوم خود را سیفون کرده و با آب بدون کلر جایگزین نمایند.
شرایط سیفون آکواریوم
همانطور که در بالا به آن اشاره شد سیفون آب آکواریوم راه‌حلی سریع و آسان برای کاهش میزان پارامترهای شیمی آب و ترکیبات سمی آکواریوم است که در کنار مزایایی که دارد استفاده بیش‌ازحد آن می‌تواند باعث مشکلاتی جدی در آکواریوم شود؛ به همین دلیل به افراد مبتدی وسواس توصیه می‌کنیم در مواقع ضروری اقدام به سیفون آب آکواریوم کرده و از افراط در این زمینه پرهیز کنند. تعویض کل آب آکواریوم علاوه بر ایجاد استرس در ماهی‌ها و سایر موجودات زنده آکواریوم باعث آسیب جدی به چرخه نیتروژن آب خواهد شد.
کاربرد سیفون
سیفون آکواریوم یکی از لوازم ضروری آکواریوم است که از مراحل اولیه راه‌اندازی آکواریوم، مورداستفاده قرارگرفته که به تعدادی از کاربردهای آن اشاره می‌کنیم.
- راه‌اندازی آکواریوم و انتقال آب به آکواریوم (آبگیری آکواریوم)
- برداشت بخشی از آب آکواریوم در مراحل چرخه نیتروژن
- برداشت آب در هنگام آلودگی آب با ترکیبات سمی، افزایش بیش‌ازحد پارامترهای شیمی آب
- تخلیه آب آکواریوم قرنطینه و آکواریوم‌های حاوی مواد ضدعفونی‌کننده و دارو
- برداشت پسماند، اجساد ماهی‌ها و برگ گیاهان
- نظافت دوره‌ای آکواریوم
اجزا تشکیل‌دهنده سیفون
سیفون آکواریوم مدل‌های متنوعی داشته که برحسب مدل آن اجزای تشکیل‌دهنده آن متفاوت بوده به همین دلیل در این بخش به بررسی اجزا تشکیل‌دهنده سیفون‌های عمومی که در بیشتر سیفون‌ها تعبیه‌شده خواهیم پرداخت.
- لوله مکنده سیفون: لوله‌ای پلاستیکی که در ابتدای سیفون قرارگرفته و سر دیگر آن به‌صورت مستیم و یا توسط شلنگ به سایر قطعات سیفون متصل می‌شود. لوله مکنده در کف آکواریوم قرارگرفته و با ایجاد مکش توسط سیفون، لجن و پسماندها به داخل آن کشیده شده و به سمت خروجی هدایت می‌شود.
- فیلتر سیفون: توری کوچکی که در بدنه سیفون قبل از تلمبه و یا پمپ مکنده تعبیه‌شده و از ورود بستر، قطعات بزرگ و ماهی‌ها به داخل سیفون جلوگیری می‌کند.
- تلمبه یا پمپ مکنده سیفون: سیفون برای کشیدن آب به داخل خود، سیفون نیازمند مکش اولیه بوده که این مکش توسط تلمبه یا پمپ مکنده ایجاد می‌شود. تلمبه یا پمپ مکنده بعد از توری تعبیه می‌شود.
- شیر سیفون: بر روی برخی از سیفون‌ها برای کنترل شدت‌جریان آب در حال سیفون شدن یک عدد شیر تعبیه می‌شود.
- شلنگ سیفون: برای اتصال اجزای مختلف سیفون و افزایش طول آن سیفون از شلنگ استفاده می‌شود.
انواع سیفون آکواریوم
سیفون‌های آکواریوم ازلحاظ کارایی و عملکرد بسیار مشابه هم بوده و تنها تفاوت آن‌ها در نوع تلمبه و سیستم مکش آن‌ها است که به دودسته مکانیکی و برقی تقسیم می‌شوند. سیفون‌های مکانیکی خود به دودسته ساده و ساچمه‌ای تقسیم می‌شوند.
سیفون ساده
سیفون‌های معمولی آکواریوم از ساده‌ترین نوع سیفون آکواریوم بوده که به دلیل استفاده آسان و قیمت مناسب آن به‌صورت گسترده مورداستفاده قرارگرفته و برای افراد مبتدی بسیار مناسب است. تلمبه‌ای در بین اتصالات این سیفون تعبیه‌شده است که با فشار دادن آن هوای داخلی آن خارج‌شده و با رها کردن آن آب به سمت بالا و خروجی سیفون کشیده می‌شود.
معمولاً جنس سیفون‌های ساده، پلاستیکی بوده و بر روی برخی از انواع آن شیری به‌منظور تنظیم فشار خروجی آب تعبیه‌شده است. برای تخلیه پسماندها از بستر، کافی است پس از ایجاد مکش در سیفون، لوله مکنده را در همه نقاط آکواریوم حرکت دهید.
سیفون ساچمه‌ای
سیفون‌های ساچمه‌ای آکواریوم به دلیل قیمت مناسب و امکان افزایش طول شلنگ خروجی آن به‌صورت گسترده مورداستفاده قرار می‌گیرد. سیفون‌های ساچمه‌ای دارای لوله مکنده بلندی بوده که استفاده از آن را برای آکواریوم‌های کوچک با ارتفاع کم مشکل می‌کند به همین دلیل توصیه می‌کنیم از این سیفون در آکواریوم‌هایی با ارتفاع زیاد استفاده نمایید.
در داخل و بالای لوله مکنده سیفون‌های تیله‌ای آکواریوم، محفظه‌ای تعبیه‌شده که در داخل آن تیله یا ساچمه‌ای قرارگرفته است که با بالا و پایین کردن پیاپی لوله مکنده ساچمه آن نیز بالا و پایین شده و با این روش هوای داخل سیفون خارج و آب به سمت بالا و خروجی سیفون هدایت می‌شود.
سیفون برقی
از سیفون برقی آکواریوم به‌عنوان سیفون حرفه‌ای آکواریوم یاد می‌شود که ازلحاظ عملکرد مشابه سایر انواع سیفون بوده و عموماً از آن برای سیفون آکواریوم پلنت استفاده می‌شود. این سیفون دارای پمپ مکنده برقی است که با روشن شدن آن، آب به سمت بالا کشیده شده و خروجی سیفون هدایت می‌شود.
استفاده از سیفون‌های برقی یا سیفون شارژی آکواریوم بسیار ساده بوده ولی به دلیلی قیمت بالای آن کمتر موردتوجه قرار می‌گیرد.
نحوه سیفون آکواریوم
سیفون منظم آکواریوم علاوه بر کاهش استرس موجودات زنده آکواریوم در هنگام تعویض آب، می‌تواند تا حد بسیار زیادی آب آکواریوم را بدون آسیب به چرخه نیتروژن از سموم و ذرات معلق پاک‌کرده و از پخش شدن آب در محیط جلوگیری نماید. افراد مبتدی در هنگام استفاده از سیفون با مشکلاتی مانند به‌هم‌ریختگی، انتقال بیماری وغیره مواجه هستند به همین دلیل در ادامه به آموزش طریقه سیفون آب آکواریوم خواهیم پرداخت.
ابتدا دست خود را شسته و از عدم وجود هرگونه چربی و مواد شوینده بر روی سطح دست خود مطمئن شوید.
قبل از سیفون آکواریوم می‌بایست به‌اندازه‌ای که قصد سیفون آب آکواریوم را دارید، آب سالم بدون کلر و هم‌دمای آب آکواریوم (از سه درجه کمتر یا بیشتر نباشد) را تهیه کنید. یک سطح بزرگ به‌اندازه حجم آبی که قصد سیفون آن دارید را انتخاب کرده و پایین‌تر از سطح آب آکواریوم (در صورت پایین بودن سطل، آب به‌صورت مداوم به داخل سطل خواهد ریخت درصورتی‌که سطل در سطح بالاتری از سطح آب آکواریوم باشد مکش آب قطع خواهد شد) قرار دهید.
بسیاری به گمان اینکه کلر آب شهری در صورت راکد بودن و پس از گذشت 24 ساعت فاقد کلر خواهد شد این آب را جایگزین آب آکواریوم می‌کنند؛ درصورتی‌که صرفاً کلر سطح آن خارج‌شده و باقی کلر در سطوح پایین‌تر آن باقی خواهد ماند. از چند روش برای حذف کلر آب شامل استفاده از محلول‌های شرکتی، حرارت دادن و به گردش درآوردن اب می‌توان استفاده کرد.
برای به گردش درآوردن آب می‌توانید به مدت چند ساعت یک پمپ آب یا سنگ هوا متصل به پمپ هوا داخل آب قرار داده تا با ایجاد جریان آب و تولید هوا، عمل کلر پرانی به‌طور کامل انجام شود. در صورت لزوم برای حذف کلر و تنظیم پارامترهای شیمیایی آب، می‌توانید با اضافه کردن کاندیشنرها و محلول‌های شرکتی که به‌منظور حذف کلر و تنظیم این پارامترها ساخته‌شده؛ استفاده نمایید.
پس از قرار دادن سطل کنار آکواریوم، تمام وسایل برقی آکواریوم را از برق بکشید تا از بروز هرگونه برق‌گرفتگی و آسیب به تجهیزات پیشگیری نمایید. توجه داشته باشید در صورت خاموشی بخاری آکواریوم می‌بایست مدتی صبر کنید تا دمای شیشه آن پایین آماده و سپس شروع به سیفون آب نمایید در غیر این صورت احتمال شکستن شیشه آن افزایش خواهد یافت.
لوله خروجی سیفون را داخل سطل کرده و سر لوله مکنده سیفون را داخل آب آکواریوم فروکنید سپس برحسب نوع مکنده سیفون، شروع به سیفون آب کنید. در سیفون ساده به‌وسیله فشار دادن تلمبه، سیفون ساچمه‌ای با بالا و پایین کردن سیفون و در سیفون‌های برقی با روشن کردن موتور سیفون مکش شروع خواهد شد.
با ایجاد مکش آب به سمت شلنگ خروجی سیفون هدایت‌شده و در داخل سطل آب تخلیه خواهد شد.
در آکواریوم‌های فاقد پوشش گیاهی ابتدا تجهیزات نصب‌شده در کف آکواریوم را از داخل آن خارج کرده سپس سر لوله مکنده را کف بستر قرار داده و حرکت دهید تا تمامی لجن، ذرات معلق، پسماندهای غذا از لای بستر خارج و به سطل آب منتقل شود؛ این عمل را آن‌قدر تکرار کنید تا کف آکواریوم و بستر کاملاً پاک شود.
در آکواریوم‌های دارای پوشش گیاهی از حرکت دادن سیفون در بستر اجتناب کنید زیرا این عمل علاوه بر آسیب به ریشه گیاهان و خارج شدن آن‌ها از بستر باعث گل‌آلود شدن آب خواهد شد. در سیفون آکواریوم‌های گیاهی با شروع مکش آب، لوله مکنده را مقداری از سطح بستر و گیاهان فاصله داده و در تمام نقاط آکواریوم سیفون را حرکت دهید تا تمامی سطح آکواریوم از وجود هرگونه آلودگی پاک‌سازی شود.
پس از سیفون آکواریوم تمامی تجهیزات را که از آکواریوم خارج کرده‌اید در محل خود نصب‌کرده و در صورت نیاز نسبت به تغییر محل آن اقدام نمایید. توصیه می‌کنیم تمامی نکات لازم در نصب تجهیزات را مطابق آموزش‌هایی توسط سایت تنگیتو ارائه‌شده رعایت کنید تا به تجهیزات آکواریوم شما آسیبی وارد نشود.
پس از نصب تجهیزات می‌بایست آکواریوم را از آبی که قبلاً تهیه نموده‌اید به‌آرامی پر کنید. برای پر کردن آکواریوم می‌توانید از سیفون استفاده کرده و آب را به‌آرامی به داخل آکواریوم بریزید تا از تغییر محل تجهیزات و دکور آکواریوم جلوگیری گردد.
پس از پر شدن آکواریوم تمامی تجهیزات را به برق وصل کرده و تا زمان زلال و شفاف شدن آب (حداقل 2 ساعت) از غذادهی به موجودات زنده آکواریوم خودداری کنید.
نکاتی که در سیفون آکواریوم آب شیرین باید مدنظر قرار داد
- توصیه می‌کنیم در هنگام سیفون کردن آب آکواریوم، دمای آب تازه را به‌وسیله دماسنج اندازه‌گیری کرده و در صورت اختلاف دما بیش از 3 درجه سانتی‌گراد با آب آکواریوم، با قرار دادن بخاری آکواریوم داخل آب دما آن را افزایش دهید؛ زیرا در صورت اختلاف دمای زیاد آب تازه با آب آکواریوم، پس از مخلوط شدن آب تازه با آب آکواریوم، دمای آکواریوم به‌صورت ناگهانی تغییر کرده و همین امر باعث بروز شوک در موجودات زنده آکواریوم و احتمال افزایش بیماری و مرگ آنان خواهد شد.
- همانطور که در بخش چرخه نیتروژن به آن اشاره کردیم نبایستی در هنگام نظافت آکواریوم هم‌زمان فیلتراسیون آکواریوم، بستر و حجم زیادی از آب که محل تشکیل کلنی‌های باکتری‌های نیتروژن خوار هستند را به‌طور کامل تعویض کرده یا بشویید زیرا این کار باعث آسیب به چرخه نیتروژن و ایجاد سندرم آکواریوم تازه خواهد شد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم در هر مرتبه از نظافت بخشی از تجهیزات و بستر را جایگزین و یا شستشو دهید.
- افراد مبتدی به دلیل دلسوزی بی‌مورد واکنش ماهی‌ها به غذا، علاقه شدیدی به غذادهی به آن‌ها داشته درصورتی‌که افزایش بی‌مورد حجم غذا علاوه بر بیماری ماهی‌ها باعث افزایش فضولات و پسماند غذا در بستر درنتیجه افزایش ترکیبات سمی در اب آکواریوم خواهد شد. توصیه می‌کنیم از غذادهی بیش‌ازحد خودداری کرده و همواره ماهی‌ها و سایر موجودات زنده آکواریوم را مقداری گرسنه نگهدارید تا هنگام غذا ریزی، غذا را به‌طور کامل میل کرده و از تجمع پسماند غذا در کف آکواریوم پیشگیری کرده و نیاز به سیفون آب کاهش یابد.
- نحوه سیفون کردن آکواریوم و حرکت لوله مکنده آن بستگی به نوع آکواریوم (گیاهی یا غیر گیاهی) بودن آن داشته لذا توصیه می‌کنیم دقت کنید که در آکواریوم‌های گیاهی از فروکردن سیفون در بستر اجتناب کرده ولی در آکواریوم فاقد پوشش گیاهی حتماً لوله مکنده را در بستر فروکرده و آن را در تمامی جهات حرکت دهید تا بستر به‌طور کامل از وجود لجن پاک شود.
- سیفون حجم زیادی از آب آکواریوم علاوه بر تغییرات دمایی و برهم زدن سیکل نیتروژن باعث تغییر شدید در پارامترهای شیمی آب شده و همین امر باعث شوک در موجودات زنده آکواریوم خواهد شد به همین دلیل در صورت آلودگی و کثیفی زیاد آکواریوم و لزوم به سیفون حجم زیادی از آب آکواریوم توصیه می‌کنیم به‌صورت روزانه صرفاً 10 درصد از آب آکواریوم خود را سیفون کنند.
- به کسانی که آکواریوم‌های آن‌ها فاقد فیلتر سطلی و حرفه‌ای (هر سه تصفیه مکانیکی، تصفیه بیولوژیکی و تصفیه شیمیایی را دارا باشد) است توصیه می‌کنیم هر 7 الی 10 روز یک‌بار بخشی (یک‌سوم و یا کمتر) از آب آکواریوم خود را سیفون کنند تا از افزایش حجم ترکیبات نیتروژن دار (آمونیاک، نیتریت و نیترات) و گازهای سمی در آب آکواریوم آن‌ها جلوگیری گردد.
- درصورتی‌که باهدف نظافت آکواریوم اقدام به سیفون آب آکواریوم می‌کنید توصیه می‌کنیم قبل از سیفون کردن آب، به‌وسیله شیشه‌پاک‌کن آکواریوم یا اسفنج جداره داخلی شیشه آکواریوم را از وجود املاح و جلبک پاک‌کرده سپس آب را سیفون کنید.
- درصورتی‌که هنگام سیفون کردن آب آکواریوم، حجم آب تازه کمتر از یک‌سوم حجم آب آکواریوم است نیازی به طی نمودن مراحل چرخه نیتروژن نخواهد داشت.
- از شستن سیفون با مواد شوینده پرهیز نمایید زیرا موجودات زنده آکواریوم به شوینده حساس بوده و حجم کوچکی از مواد شوینده باعث مرگ آن‌ها خواهد شد.
- قبل از سیفون کردن حتماً سیفون را با محول آب‌نمک یا پرمنگنات ضدعفونی کرده سپس به‌خوبی آب‌کشی نمایید.
- هیچ‌گاه بیش از یک‌سوم آب آکواریوم را سیفون نکرده زیرا این کار باعث آسیب به چرخه نیتروژن آکواریوم خواهد شد.
با سپاس از اینکه سایت تنگیتو را برای مطالعه این مقاله انتخاب کردید