آکواریوم محیطی مصنوعی برای زندگی موجودات زنده آکواریوم است که طراحان در طراحی آن با استفاده از اصول هنری و خلاقیت علاوه بر پیاده‌سازی منظره‌ای زیبا، می‌کوشند محیط بومی را پیاده‌سازی نمایند. پیاده‌سازی و انطباق دکوراسیون آکواریوم با زیستگاه طبیعی یکی از مهم‌ترین معیارها و ملاک‌های یک آکواریوم حرفه‌ای بوده و به‌نحوی‌که در مسابقات جهانی از امتیاز بالایی برخوردار است.
موجودات زنده آکواریوم در آکواریومی که مشابه محیط بومی زندگی آن‌ها است کمتر دچار استرس شده و به بهترین شکل ممکن رشد، تکثیر نموده و زیبایی خود را به رخ بیننده خواهند کشید.
دکوراسیون آکواریوم
طراحی دکوراسیون آکواریوم دارای اصول و چهارچوبی مشخصی است که برخی از آن‌ها متناسب با نوع آکواریوم گیاهی یا بدون گیاه آن قابل‌تغییر است. طراحان آکواریوم با تکیه‌بر اطلاعات خود از محیط بومی موجودات زنده آکواریوم و شرایط آب و هوایی آن منطقه، از انواع تجهیزات دکور آکواریوم برای شبیه‌سازی محل زندگی آنان استفاده می‌کنند.
معیارهای ماندگاری، زیبایی طرح، انطباق با محیط بومی، انتخاب درست عناصر دکور آکواریوم و موجودات زنده جز معیارهای اصلی مسابقات جهانی طراحی آکواریوم آب شیرین بوده که طراحان بایستی به آن‌ها در طراحی خود توجه نمایند. طراحی دکور آکواریوم آب شیرین می‌تواند همانند دریاچه‌های آب شیرین آفریقا که محل زندگی انواع ماهی سیچلاید است با قلوه‌سنگ‌های کوچک و دشت تزیین‌شده و یا با برگرفته از مناطق بومی استوایی با انواع گیاه آبزی آن منطقه به‌صورت یک آکواریوم پلنت طبیعی در طرح‌های مختلف طراحی شود.
عناصر دکوراسیون آکواریوم در چرخه نیتروژن آکواریوم پس از فیلتراسیون آکواریوم، مهم‌ترین محل برای تشکیل کلنی باکتری‌های نیتروژن خوار محسوب می‌شود. باکتری‌های نیتروژن‌خوار که نقش کلیدی و مهمی در تصفیه بیولوژیکی آکواریوم بر عهده‌دارند در خلل و فرج تجهیزات دکور آکواریوم کلنی تشکیل داده و در آنجا از ترکیبات نیتروژن آب استفاده کرده و تکثیر می‌شوند.
اجزای دکوراسیون آکواریوم
طراحی آکواریوم گیاهی یا Aquascaping دارای قواعد مشخصی است که آگاهی از آن برای هر طراحی لازم و ضروری است به همین دلیلی در مقاله‌ای با عنوان آموزش اصول طراحی آکواریوم گیاهی به بررسی تمام نکات آن پرداخته‌ایم که مطالعه آن را به شما کاربر گرامی توصیه می‌کنیم. Aquascaping از دو بخش Hardscape و Softscape تشکیل‌شده است که Hardscape به اجزای سخت و Softscape به اجزای نرم دکوراسیون آکواریوم اطلاق می‌شود.
Hardscape
Hardscape به عناصری از دکور آکواریوم گفته می‌شود که دارای جنسی سخت بوده که پس از آبگیری آکواریوم شکل و فرم آن‌ها تغییری نخواهد کرد. سنگ، چوب، شن، بستر آکواریوم و مجسمه های مصنوعی از عناصر اصلی Hardscape بوده که هر یک از آن‌ها در صورت استفاده اصولی می‌تواند جلوه‌ای زیبا به دکور آکواریوم شما بدهد.
Hardscape یا عناصر سخت آکواریوم اسکلت‌بندی دکوراسیون آکواریوم و سنگ زیربنای دکور آکواریوم بوده که سایر اجزای دکور آکواریوم بر روی آن نصب می‌شود. هر طراحی پس از مشخص نمودن نوع آکواریوم و سبک آن، شروع به ترسیم یک طرح اولیه از ایده خود می‌کند که از دو بخش شامل Hardscape یا همان اسکلت اصلی آکواریوم و بخش دیگر آن Softscape یا عناصر نرم دکور تشکیل می‌شود.
طراحی یک منظره طبیعی بدون استفاده از عناصر Hardscape شامل چوب، صخره، شن و در برخی از سبک‌ها مجسمه های تزئینی کار بسیار دشواری است. استفاده از مناطق جنگلی، رودخانه‌ای و حتی سواحل دریا مملو از چوب، در شکل‌ها و رنگ‌های متفاوتی است که استفاده از آن‌ها به همراه سنگ‌های مختلف آزادی عمل زیادی به طراح برای طراحی آکواریوم گیاهی خواهد داد.
تکه‌های چوب و ریشه‌های درختان به همراه صخره‌های شکسته در شکل‌ها و طرح‌های مختلف در آکواریوم، دکور آکواریوم را به یک منظره زیبا و طبیعی تبدیل می‌کند. چینش درست اجزای Hardscape علاوه بر ایجاد یک منظره زیبا می‌تواند متناسب با نوع و نژاد آن‌ها فضای مناسب شنا، مخفیگاه، زادوولد آن‌ها را در محیط بومی شبیه‌سازی نماید.
برخی از طراحان آکواریوم به دلیل استفاده نادرست از اجزای عناصر Hardscape و تزیین آکواریوم علاوه بر تغییر پارامترهای شیمی آب، مانع رشد گیاهان می‌شوند. برخی دیگر از طراحان به دلیل غفلت از سرعت و مقدار رشد گیاهان و همچنین عدم استفاده از عناصر طراحی در اندازه‌های مختلف در طرح خود شاهد پوشیده شدن عناصر Hardscape در زیرپوشش گیاهی خواهند بود.
صخره آکواریوم
صخره یا سنگ آکواریوم از عناصر اصلی Hardscape است که استفاده از آن تداعی‌کننده مناطق کوهستانی است. صخره و سنگ آکواریوم از ترکیبات مختلفی ساخته‌شده که بر روی پارامترهای شیمی آب به دو نوع خنثی و آهکی تقسیم می‌شوند.
سنگ‌هایی مانند صخره دراگون یا اژدها (Ohko Dragon Stone)، صخره آتش‌فشانی سیاه (Black Lava)، صخره آنزان (Unzan Stone)، صخره کوک استون (Koke Stone)، صخره مانتون استون (Manten Stones)، صخره سانسویی (Sansui Stones )، صخره لوآ (Loa Rockssk)، صخره گالاپاگوس (Galapagos Rock) و صخره یانگ تسه (Yangtse Rocks) خنثی بوده و بر روی پارامترهای شیمی آب تأثیری نمی‌گذارند. برخی از سنگ‌های سخت و متراکمی مانند صخره سیریو (Rocks Seiryu)، صخره سیاه پاگودا (Black Pagoda Rocks)، صخره خاکستری یا پوست فیلی (Grey Rocks)، صخره فرودو (Frodo)، صخره تینگ (Tsingy Rock) و صخره سیاه (Black Rock) به دلیل وجود ترکیبات کربنات در ساختارشان باعث افزایش سختی کربنات و سختی کل آب‌شده و با افزایش سختی و تراکم آن‌ها بر میزان سختی آب افزوده می‌شود.
چوب آکواریوم
چوب و ریشه آکواریوم یا Driftwood جز عناصر اصلی Hardscape است که با استفاده از آن می‌توان جنگل‌های مناطق استوایی و جنگل‌های غرق‌شده در زیرآب را به شبیه‌سازی نمود. عناصر چوبی دکور یا Driftwood همانند صخره و سنگ دکور آکواریوم، پایه و چارچوب لازم را برای کاشت گیاهان را فراهم می‌کند.
برخی از طراحان آکواریوم به دلیل استفاده نادرست از اجزای عناصر Hardscape و تزیین آکواریوم علاوه بر تغییر پارامترهای شیمی آب، مانع رشد گیاهان می‌شوند. در برخی از آکواریوم‌ها نیز مشاهده می‌کنیم به دلیل غفلت طراحان از سرعت و مقدار رشد گیاهان، به‌مرورزمان گیاهان بر روی اجزای Hardscape رشد کرده و روی آن‌ها را می‌پوشانند به همین دلیل در طراحی دکور آکواریوم با استفاده از Driftwood بایستی از چوب و ریشه‌ها در اندازه و فرم‌های مختلف استفاده نمود تا با استفاده از این روش گیاهان در مناطق مختلفی با اختلاف سطح و ارتفاع کاشته شده تا طبیعی به نظر برسند.
همان‌طور که طراحی دکوراسیون آکواریوم با چوب دارای شباهت‌هایی در استفاده از صخره است؛ تفاوت‌هایی هم در برخی از ویژگی‌های این عناصر Hardscape وجود دارد برای مثال برخلاف برخی از صخره‌ها، چوب و ریشه درختان فاقد ترکیبات آهکی بوده و بر روی پارامترهای شیمی آب ازجمله سختی آب تغییری ایجاد نکرده ولی چوب، ریشه درختان تازه در آب شیره و اسید هیومیک آزاد می‌کنند که باعث تغییر رنگ آب آکواریوم به رنگ قهوه‌ای و کهربایی می‌شود.
شیره آزادشده توسط چوب‌های تازه در آب حاوی اسید هیومیک بوده که باعث تغییر رنگ آب‌شده و میزان غلظت و رنگ آن بستگی به حجم چوب به‌کاررفته در آکواریوم دارد. اسید هیومیک برای بسیاری از آبزیان مضر و خطرناک بوده لذا توصیه می‌کنیم به‌جای استفاده از چوب‌های تازه از چوب‌های کهنه که مدت‌ها در آب بوده‌اند و اسید هیومیک آن‌ها آزادشده استفاده نمایید.
آزاد شدن شیره و اسید هیومیک علاوه بر مضر بودن برای موجودات زنده آکواریوم مانع رسیدن نور به گیاهان شده و فتوسنتز آن‌ها را مختل می‌کند. با کاهش سطح اکسیژن به‌مرور موجودات زنده آکواریوم به سطح آب آمده تا اکسیژن موردنیاز خود را تأمین کنند ولی این امر نیز موقتی بوده و به‌مرور شاهد خفگی و مرگ آن‌ها خواهیم بود.
علیرغم مضر بودن اسید هیومیک و شیره درختان برای اکثر موجودات آبزی، برخی از گونه‌های ماهی در محیط طبیعی خود که مملو از چوب‌های شکسته، شاخ و برگ گیاهان در آب است با این شرایط خو گرفته‌اند و آکواریوم‌هایی با آب‌های تیره و قهوه‌ای را که حاوی اسید هیومیک است را دوست داشته و در آن از رشد بهتری برخوردار هستند. به دلیل علاقه این‌گونه ماهی‌ها به آب‌های قهوه‌ای و تیره در برخی از آکواریوم‌های سبک‌های بیوتوپ از چوب درختان تازه و حتی برگ درختان استفاده می‌شود.
بسیاری از طراحان آکواریوم دسترسی به شاخه و ریشه درختان کهنه نداشته به همین دلیل با عمل‌آوری چوب درختان تازه مانند درختچه بونسای، درخت حرا، چوب رودخانه، چوب تالوا، چوب درخت مکونگ یا چوب قرمز از آن‌ها برای دکور آکواریوم استفاده می‌کنند. برای علم آوری و استفاده از چوب و ریشه درختان تازه می‌بایست 30 ساعت آن را در آب‌نمک جوشانده و یک هفته در آب تمیز رها نمود تا علاوه بر ضدعفونی و آزاد شدن اسید هیومیک آن، آب‌نمک جذب‌شده نیز از بافت چوب خارج شود.
شن آکواریوم
شن‌های آکواریوم از دانه‌های ریزی تشکیل‌شده است که برخی از انواع آن دارای مواد مغذی بوده و ریشه گیاهان به‌راحتی در آن رشد کرده و خود را بر روی آن تثبیت می‌کنند. شن آکواریوم یکی دیگر از عناصر Hardscape در آکواریوم‌های پلنت است که علاوه بر استفاده به‌عنوان بستر در طراحی دکوراسیون برای شبیه‌سازی راه، جاده و دشت به‌کاربرده می‌شود.
شن آکواریوم که و از تنوع بالایی در طرح، رنگ و اندازه برخوردار بوده و برخی از انواع آن همانند صخره آکواریوم از ترکیبات کربنات ساخته‌شده‌اند که استفاده از آن‌ها باعث تغییر پارامترهای شیمیایی آب و افزایش سختی آب می‌شود. در استفاده از شن آکواریوم بایستی به نکاتی مانند اندازه، رنگ، همگن بودن با طرح، تراکم و وزن شن توجه نمود.
مجسمه های تزئینی آکواریوم
بسیاری از افراد مبتدی بدون دانستن اینکه استفاده از عروسک‌های پلاستیکی، مجسمه چینی و سرامیکی لعاب‌دار در دکوراسیون آکواریوم دارای اصول خاصی است؛ انواع مختلفی از آن‌ها را در آکواریوم خود استفاده می‌کنند که باعث مصنوعی شدن دکور آکواریوم آن‌ها می‌شود. استفاده از وسایل تزیینی آکواریوم در طراحی آکواریوم‌های سبک تایوانی که هدف از طراحی آن ایجاد حس نوستالژی و رساندن پیامی خاص به بیننده آن است بسیار شایع است.
در طراحی آکواریوم سبک‌های تایوانی از مجسمه های کشتی‌شکسته برای شبیه‌سازی محیط کشتی‌های غرق‌شده و انواع عروسک‌های غواص، مجسمه گنج، کلبه و غیره برای شبیه‌سازی مناظر غرق‌شده در زیرآب استفاده می‌شود. استفاده از شاخه‌های طبیعی به همراه صخره در کنار استفاده از مجسمه های همگن با سایر عناصر دکوراسیون آکواریوم خالی از لطف نبوده و می‌تواند یک منظره زیبا از محیط غرق‌شده در زیرآب را تداعی کند.
استفاده اصولی از مجسمه تزئینی آکواریوم مستلزم به‌کارگیری اصول طراحی آکواریوم، به‌ویژه موارد گفته‌شده در طراحی آکواریوم سبک گیاهی است که قبلاً در سایت بارگذاری گردیده است.
Softscape
درحالی‌که Hardscape به عناصر تزئینی سخت دکور اطلاق می‌شود در نقطه مقابل آن به عناصر نرم دکوراسیون آکواریوم مانند گیاهان آبزی، Softscape گفته می‌شود. Softscape به‌طورکلی به عناصری از دکور آکواریوم گفته می‌شود که پس از آبگیری شکل و فرم آن‌ها تغییر می‌کند.
زیباترین و حرفه‌ای‌ترین دکوراسیون آکواریوم بدون استفاده از گیاهان منظره‌ای بی‌روح و مرده است که همانند روکشی بر روی Hardscape کشیده شده و دکور آکواریوم را زنده می‌کند. استفاده و کاشت گیاهان بر روی صخره و چوب، دکوراسیون آکواریوم را به یک منظره جنگلی و کوهستانی تبدیل کرده که هر بیننده‌ای را جذب زیبایی خود می‌کند.
به‌مرورزمان بسیاری از عناصر Hardscape زیرپوشش گیاهی Softscape پوشیده خواهند شد به همین دلیل برای جلوگیری ایجاد منظره مصنوعی می‌بایست بخشی از گیاهان آبی را به شکل طبیعی در میان و پشت صخره‌ها کاشته تا باگذشت زمان رشد کرده و به‌مرور خودنمایی کنند.
بسیاری از طراحان آکواریوم در سبک‌های گوناگون سعی می‌کنند با کاشت گونه‌های مختلفی از گیاهان مانند انواع چمن، منظره‌ای از دشت و علفزار را شبیه‌سازی کرده و یا با بستن و چسباندن انواع خزه بر روی درختان و صخره‌ها محیط جنگلی را شبیه‌سازی کنند.
نکاتی که در دکوراسیون آکواریوم باید به آن توجه نمود
- در طراحی دکوراسیون آکواریوم به نیاز ماهی‌ها مانند مخفیگاه، فضای موردنیاز برای شنا، محل موردنیاز برای جفت‌گیری و زاد ولد که قصد استفاده از آن‌ها رادارید توجه نمایید.
- قبل استفاده از عناصر دکور ابتدا آن‌ها را آزمایش کرده تا از تغییر پارامترهای شیمی آب پیشگیری نمایید.
- قبل از استفاده از تجهیزات Hardscape آن‌ها را با آب‌نمک و یا پرمنگنات ضدعفونی کنید.
با سپاس از اینکه سایت تنگیتو را برای مطالعه این مقاله انتخاب کردید