اندازه‌گیری CO2 آکواریوم و کنترل منظم آن برای حفظ کیفیت آب و رشد گیاهان اهمیت زیادی دارد. تستر CO2 آکواریوم یکی از تجهیزات ضروری در آکواریوم‌های پلنت است که از آن برای اندازه‌گیری سطح گاز دی‌اکسیدکربن محلول در آب استفاده می‌شود.
کربن به‌عنوان ماده مغذی، در فرایند فتوسنتز و رشد گیاهان نقش مهمی داشته و مقدار آن در آکواریوم بایستی با توجه به نیاز گیاهان، میزان نور، تراکم و مواد معدنی موردنیاز گیاهان آبزی تنظیم شود. دی‌اکسیدکربن گازی سمی است که یکی از عوامل مؤثر در پارامترهای شیمیایی آب آکواریوم به‌ویژه حفظ تعادل PH محسوب شد و مصرف بیش‌ازحد آن می‌تواند باعث اسیدی شدن (کاهش Ph) آب درنتیجه تغییر و نوسان شدید سایر پارامترهای شیمیایی آب آکواریوم شود.
نیترات و فسفات دو ماده مغذی بسیار مهم برای رشد جلبک‌ها است که با افزایش خاصیت اسیدی آب مقدار آن‌ها نیز افزایش‌یافته و زمینه را برای رشد انواع جلبک در آکواریوم را فراهم می‌کند. افزایش خاصیت اسیدی باعث رسوب کربنات کلسیم بر روی برگه گیاهان و تجهیزات آکواریوم شده و به‌مرور باعث آسیب به آن‌ها خواهد شد.
افزایش سطح CO2 در آب بیش از 30 میلی‌گرم در لیتر بسیار خطرناک بوده و باعث کاهش اکسیژن محلول (O2) در آب و خفه شدن موجودات زنده آکواریوم می‌شود.
کمبود CO2 علاوه بر کاهش سرعت رشد و بیماری‌های مختلف در گیاهان، باعث زرد شدن و ریزش برگ آن‌ها می‌شود. کاهش میزان CO2 به فرآیند فتوسنتز و تولید اکسیژن را مختل کرده و برای موجودات زنده آکواریوم بسیار خطرناک است.
با توجه به توضیحات داده‌شده تأمین دی‌اکسیدکربن (CO2) در آکواریوم‌های پلنت بسیار حائز اهمیت بوده که برای تأمین آن از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود. استفاده از سیستم CO2 پیوسته یکی از روش‌های مؤثر برای تأمین CO2 موردنیاز آکواریوم است که در کنار استفاده از تسترهای CO2 می‌تواند نیاز گیاهان آکواریوم را تأمین و سطح آن را حفظ نماید.
با توجه به‌ضرورت تثبیت دی‌اکسیدکربن، استفاده از تستر CO2 آکواریوم برای اندازه‌گیری و کنترل میزان CO2، در این مقاله به بررسی تستر CO2 برای آکواریوم، نحوه استفاده از تستر CO2 و نقش آن در تنظیم کردن CO2 آکواریوم می‌پردازیم.
« برای آشنایی با تاثیر دی اکسیدکربن در آکواریوم گیاهی از شما دعوت می کنیم با مطالعه مقاله راهنمای کامل دی‌اکسیدکربن آکواریوم: همه‌چیز از مفهوم تا کاربرد با ما همراه باشید»
آشنایی با تستر Co2
تستر CO2 وسیله‌ای مهم در آکواریوم گیاهی است که برای سنجش و تنظیم سطح دی‌اکسیدکربن در آب استفاده می‌شود. آزمایش دی‌اکسیدکربن آکواریوم برای حفظ تعادل میزان دی‌اکسیدکربن محلول در آب آکواریوم و جلوگیری از خطرات مربوط به کاهش یا افزایش میزان دی‌اکسیدکربن بسیار حائز اهمیت است.
تعریف تستر Co2
تستر CO2 یا CO2 سنج آکواریوم یکی از وسایل ضروری است که با استفاده از آن می‌توان سطح CO2 را اندازه‌گیری کرده و مقدار آن را متناسب با نیازهای موجودات زنده آکواریوم گیاهی تنظیم کرد. طراحان آکواریوم با استفاده از نشانگرهای دی‌اکسیدکربن مشکلات مربوط به مقدار CO2 در آکواریوم را شناسایی کرده و با تنظیم سطح دی‌اکسیدکربن، از تغییرات ناگهانی آن در آکواریوم جلوگیری کرده و باعث حفظ تعادل در محیط‌زیست آکواریوم می‌شود.
با سنجش دی‌اکسیدکربن آکواریوم نیازمندی گیاهان به دی‌اکسیدکربن شناسایی‌شده و می‌توان شرایط را برای رشد بهتر آن‌ها فراهم نمود. نشانگرها CO2 با نمایش سطح CO2 آکواریوم عملکرد شمارا برای کنترل دقیق دی‌اکسیدکربن بهبود داده و باعث بهبود شرایط برای رشد بهتر گیاهان، ماهی‌ها و سایر موجودات زنده آکواریوم می‌شود.
انواع تستر Co2
تسترهای مختلفی برای تست CO2 آکواریوم مورداستفاده قرار می‌گیرد که شامل تستر الکترونیکی، کیت‌های محلول تست دی‌اکسیدکربن و تستر قطره‌ای دی‌اکسیدکربن است. انتخاب مناسب‌ترین نوع تستر و روش‌های سنجش دی‌اکسیدکربن آکواریوم به تجربه و بودجه هر فرد بستگی داشته و هر شخصی می‌تواند از انواع تسترها و روش‌ها تست دی‌اکسیدکربن آکواریوم خود استفاده کند.
تسترهای الکترونیکی با استفاده از حس‌گر الکترونیکی، میزان دی‌اکسیدکربن آب را به‌صورت دقیق و سریع اندازه‌گیری می‌کند. استفاده از دستگاه تست CO2 به دلیل قیمت بالا رایج نبوده به همین دلیل در این مقاله به بررسی سایر روش‌های اندازه‌گیری دی‌اکسیدکربن آکواریوم خواهیم پرداخت.
روش‌های اندازه‌گیری دی‌اکسیدکربن آب آکواریوم
اندازه‌گیری دی‌اکسیدکربن آب آکواریوم با استفاده از روش‌های مختلف صورت می‌گیرد که شامل روش تجربی، استفاده از رابطه KH و PH، استفاده از کیت تست CO و تستر قطره‌ای می‌شود. روش‌های مختلف اندازه‌گیری دی‌اکسیدکربن آب از مزایا و معایب خاصی برخوردار بوده و استفاده از آن‌ها به آگاهی صاحبان آکواریوم بستگی دارد تا بتواند از بهترین روش برای اندازه‌گیری سطح دی‌اکسیدکربن در آب آکواریوم خود استفاده کنند.
معمولاً در روش‌های مختلف اندازه‌گیری دی‌اکسیدکربن آب آکواریوم از محلول‌های حساس به تغییرات PH و دی‌اکسیدکربن استفاده می‌شود که با تغییر خاصیت اسیدی آب و CO2 رنگ آن‌ها تغییر کرده و با مقایسه رنگ آن‌ها باراهنمای استفاده از محلول، سطح دی‌اکسیدکربن موجود در آب آکواریوم مشخص می‌شود.
تعیین سطح CO2 به روش تجربی
حفظ تعادل سطح CO2 در آکواریوم حائز اهمیت بوده که انتخاب مقدار مناسب آن برای مبتدی بسیار چالش‌برانگیز است. طراحان حرفه‌ای آکواریوم می‌توانند با توجه به حجم فتوسنتز گیاهان و رفتار ماهی‌ها و میگوها، سطح CO2 آب آکواریوم را تخمین بزنند.
اندازه‌گیری سطح CO2 با مشاهده واکنش گیاهان
میزان تزریق دی‌اکسیدکربن به آکواریوم بر اساس نیاز حساس‌ترین گیاه آن تنظیم‌شده به همین دلیل، واکنش گیاهان به سطح CO2 بسیار متفاوت بوده و مشاهده فرم رشد گیاهان می‌تواند نشان‌دهنده سطح CO2 موردنیاز در آکواریوم باشد. گیاهان برای رشد خود به حجم مشخصی از مواد مغذی نیاز داشته و در صورت کمبود هریک از آن‌ها شاهد بروز مشکلاتی در ظاهر آن‌ها خواهیم بود.
کمبود دی‌اکسیدکربن علاوه بر رسوب کربنات کلسیم بر روی برگ‌ها باعث تغییر شکل برگه‌ای جوان و زرد شدن برگ‌ها می‌شود. افراد باتجربه با مشاهده این علائم بدون استفاده از کیت تست CO2 متوجه کمبود سطح دی‌اکسیدکربن در آکواریوم خود می‌شوند.
معایب تعیین سطح CO2 به روش تجربی
- واکنش گیاهان به CO2 به‌سرعت قابل‌مشاهده نبوده و طی یک الی دو هفته به‌مرور بروز خواهد کرد به همین دلیل استفاده از روش تجربی در مواقع حساس کاربردی نیست.
- این روش برای آکواریوم‌های تازه راه‌اندازی شده مناسب نیست.
- روش تجربی نیاز به تجربه داشته و برای افراد مبتدی توصیه نمی‌شود.
- روش تجربی در گیاهان با سطح نگهداری ساده که به CO2 کمی نیاز دارند مناسب نیست.
اندازه‌گیری CO2 از طریق رابطه KH و PH
دی‌اکسیدکربن آکواریوم پس از حل شدن توسط دفیوزر در آب، به اسیدکربنیک تبدیل می‌شود که منجر به افزایش خاصیت اسیدی آب (کاهش PH) می‌شود. خاصیت اسیدی آب با سختی آب (KH) رابطه معکوس داشته و با افزایش خاصیت اسیدی (کاهش PH)، سختی آب کاهش خواهد یافت.
با توجه به رابطه و تأثیر دی‌اکسیدکربن بر روی KH و PH می‌توان با اندازه‌گیری این دو پارامتر، مقدار دی‌اکسیدکربن را تعیین کرد. برای اندازه‌گیری CO2 از طریق رابطه KH و PH کافی است مقدار هر یک را در جدول زیر پیداکرده به‌صورت متقاطع آن‌ها را به هم وصل کنید تا سطح دی‌اکسیدکربن مشخص شود.
جدول اندازه گیری co2 با استفاده از رابطه KH و PH
استفاده از این روش به‌طور قابل‌توجهی به به‌سختی آب مورداستفاده در آکواریوم وابسته بوده و تغییر آن، باعث تغییر نتایج آزمایش خواهد می‌شود؛ به همین دلیل، توصیه می‌کنیم از این روش فقط در آکواریوم با آب RO استفاده کنید. لازم به ذکر است رنگ سبز سطح مناسب دی‌اکسیدکربن را با توجه به مقدار KH و PH نشان می‌دهد.
استفاده از کیت تست CO2
استفاده از کیت محلول تست CO2 یکی از روش‌های رایج برای اندازه‌گیری و تنظیم سطح CO2 در آکواریوم‌های پلنت است. در این روش، از یک محلول نشانگر CO2 که به دی‌اکسیدکربن حساس است و در صورت تماس با آن تغییر رنگ می‌دهد استفاده می‌شود. شرکت‌های مختلف در مایع نشانگر CO2 از ترکیبات مختلفی استفاده می‌کنند به همین دلیل هر کیت شامل یک راهنما و جدول رنگ بوده که با مقایسه رنگ محلول آزمایشی با آن، می‌توان میزان دی‌اکسیدکربن آکواریوم را اندازه‌گیری کرد.
برای تست CO2 در آکواریوم با استفاده از کیت تست دی‌اکسیدکربن، می‌توانید به ترتیب مراحل زیر را دنبال کنید. لازم به ذکر است که روش زیر بر اساس راهنمای استفاده از کیت تست شرکت تترا بوده و رنگ و مقادیر ممکن است بر اساس برند متفاوت باشد.
ابتدا شیشه‌های آزمایش کیت را با آب آکواریوم خود شسته و آب آن‌ها را خالی کرده سپس هر یک از شیشه‌ها را با ۲۰ میلی‌لیتر آب آکواریوم پرکنید. یکی از شیشه‌ها را (شیشه A) صرفاً با آب آکواریوم پرشده و محلول تست به آن اضافه نمی‌شود؛ اما شیشه دیگر (شیشه B) برای اضافه کردن محلول تست استفاده می‌شود.
شیشه A را روی دایره صورتی و شیشه B روی دایره سفید قرار داده سپس بطری تست شماره ۱ را تکان داده و ۵ قطره از آن را به شیشه B اضافه کنید. مایع تست دوم را تکان داده و قطره‌قطره به شیشه B اضافه کرده (تعداد قطره‌ها را بشمارید) و محلول را تکان دهید تا رنگ آن به‌صورت کم‌رنگی درآید.
بعد از گذشت ۳۰ ثانیه شیشه را روی دایره سفید قرار دهید؛ از بالا به شیشه‌ها نگاه کنید درصورتی‌که رنگ صورتی هر دو شیشه یکسان بود آزمایش تکمیل‌شده و تنها کار باقیمانده محاسبه مقدار دی‌اکسیدکربن است؛ برای محاسبه مقدار دی‌اکسیدکربن آب آکواریوم، تعداد قطره‌های مایع تست دوم را که به شیشه B اضافه کرده‌اید را در 2 ضرب کنید. به‌عنوان‌مثال، اگر 6 قطره محلول تست را به شیشه B اضافه کرده‌اید، عدد 12 به دست خواهید آمد که نشان‌دهنده 12 میلی‌گرم دی‌اکسیدکربن محلول در آب است.
توصیه می‌کنیم پس از پایان تست CO2 آکواریوم برای آزمایش بعدی شیشه‌ها را با آب شیر به‌دقت شسته و خشک‌کنید.
اندازه‌گیری CO2 آکواریوم به‌وسیله تستر قطره‌ای
درحالی‌که حباب شمار برای کنترل مقدار CO2 در آکواریوم گیاهی استفاده می‌شود، تستر قطره‌ای یا چک کننده قطره‌ای برای اندازه‌گیری و تنظیم سطح CO2 در آکواریوم استفاده می‌شود. استفاده از تسترهای قطره‌ای بهترین روش برای تنظیم CO2 در آکواریوم بوده و در آن از مایه نشانگر CO2 استفاده می‌شود که در صورت تماس با گاز دی‌اکسیدکربن تغییر رنگ می‌دهند.
تستر قطره‌ای Co2
تستر قطره‌ای دی‌اکسیدکربن یا نشانگر CO2 ابزاری مفید برای اندازه‌گیری مستمر سطح دی‌اکسیدکربن محلول در آکواریوم‌های پلنت است. این نشانگر معمولاً از جنس شیشه ساخته می‌شود و شامل یک کره توخالی است که محلول نشانگر دی‌اکسیدکربن پرشده و در تماس با گاز دی‌اکسیدکربن تغییر رنگ می‌دهد.
تسترهای قطره‌ای برای حفظ زیبایی آکواریوم غالباً از شیشه یا پلاستیک شفاف ساخته‌شده و با برندها و کیفیت‌های مختلف در بازار عرضه می‌شوند. این تسترها با تغییر مقدار دی‌اکسیدکربن تغییر رنگ داده و طوری طراحی‌شده‌اند که مستقیماً با آب در تماس نیستند بلکه یک‌لایه هوا مانع تماس مستقیم آن با آب می‌شود.
بخش خالی کره تستر به‌مرورزمان، طی یک الی دو ساعت با دی‌اکسیدکربن پرشده و محلول حساس شروع به تغییر رنگ خواهد کرد. یکی از بهترین تسترهای دی‌اکسیدکربن آکواریوم نشانگر CO2 طرح ADA است که در ادامه به تشریح نحوه استفاده از آن خواهیم پرداخت.
اجزای تستر قطره‌ای Co2
تستر قطره‌ای از چهار بخش تشکیل می‌شوند که عبارت است از:
مخزن تستر: یک کره توخالی است که برای ریختن مایع نشانگر استفاده می‌شود.
ورودی تستر: ورودی قیفی شکل است که برای ورود گاز دی‌اکسیدکربن استفاده می‌شود.
منحنی اتصال دهنده: یک لوله منحنی است که برای اتصال بخش اول و دوم نشانگر به کار می‌رود.
بادکش: برای اتصال تستر به شیشه آکواریوم استفاده می‌شود.
نحوه استفاده از تستر CO2
برای شروع بایستی کره تستر را از محلول حساس به CO2 پرکنید برای این کار تستر را برعکس کرده تا قسمت گوی آن رو به پایین قرارگرفته سپس با استفاده از پیپت، مقداری از محلول حساس را به داخل پیپت کشیده و به داخل لوله تستر بریزید تا نصف کره تستر پر شود. استفاده از پیپت ضروری نبوده و می‌توانید به‌جای آن با استفاده از یک قطره‌چکان یا سرنگ، محلول را داخل تستر ریخته و به‌آرامی به سمت مخزن آن هدایت کنید.
پیپت ابزاری انعطاف‌پذیر و پلاستیکی است که برای پر و خالی کردن محلول نشانگر CO2 در تستر قطره‌ای استفاده می‌شود. تستر قطره‌ای وابسته به تبادل گازی در محیط نصب بوده و میزان تبادل گازی نیز تحت تأثیر عواملی نظیر جریان آب، موقعیت قطره‌چکان و کیفیت محلول تست قرار می‌گیرد؛ بنابراین، توصیه می‌شود تستر قطره‌ای دی‌اکسیدکربن را سمت دیگر محل نصب دفیوزر، دور از سطح آب و در مسیر جریان آب آکواریوم نصب کنید تا میانگین دی‌اکسیدکربن آب را نمایش دهد.
رنگ سبز محلول حساس نشانگر سطح مناسب دی‌اکسیدکربن و رنگ آبی نشانگر مقدار کم و رنگ زرد نشانگر هشدار و افزایش بیش‌ازحد دی‌اکسیدکربن است. رنگ تسترهای دی‌اکسیدکربن هر شرکت ممکن است بارنگ‌های شرکت دیگری متفاوت بوده به همین دلیل برای تعیین سطح دی‌اکسیدکربن آکواریوم بایستی از راهنمای استفاده و بروشور رنگی همان محلول استفاده نمایید.
یکی از نکات مهم برای بهینه‌سازی سطح CO2 آکواریوم، تنظیم آن بر اساس تجهیزات و سطح نگهداری گیاهان است. در آکواریوم های گیاهی تجهیزات آکواریوم به نحوی تنظیم می شود تا رنگ محلول حساس به CO2 در تستر قطره‌ای همواره سبز باشد؛ با انجام این کار، می‌توانید از تنظیم CO2 برای رشد گیاهان آکواریوم خود مطمئن باشید.
در تسترهای قطره‌ای ADA، رنگ سبز به میزان 20 تا 30 میلی‌گرم دی‌اکسیدکربن در آکواریوم اشاره می‌کند. اگر مقدار دی‌اکسیدکربن بیش از این مقدار افزایش یابد، رنگ محلول به زرد تغییر خواهد کرد.
انواع تستر قطره‌ای Co2
نشانگرها یا تسترهای دی‌اکسیدکربن به شکل‌های مختلفی تولید می‌شوند که بسته به نیاز کاربر مورداستفاده قرار می‌گیرند.
تستر قطره‌ای استاندارد: این نوع تستر جزء عمومی‌ترین نوع تسترهای قطره‌ای محسوب می‌شود که به‌صورت گسترده در آکواریوم‌های پلنت مورداستفاده قرار می‌گیرد.
تستر قطره‌ای آویزان بدون بادکش: این تسترها بر روی لبه شیشه آکواریوم و مخازن بزرگ نصب‌شده و انتهای آن‌ها در آب قرار می‌گیرد.
تستر قطره‌ای دوبل: این تسترها دارای دو کره هستند که یکی از آن‌ها حاوی محلول حساس به دی‌اکسیدکربن بوده که ورودی آن بسته است و از آن صرفاً به‌عنوان رنگ مرجع برای مقایسه با کره دوم استفاده می‌شود.
تستر قطره‌ای گرد: نوعی دیگری از تستر است که به نسبت سایر تسترها ساده‌تر بوده و در وسط آن‌یک استوانه کوچک برای هدایت دی‌اکسیدکربن وجود دارد.
تعمیر و نگهداری تستر CO2
برای دستیابی به نتایج دقیق‌تر، توصیه می‌شود که ماهانه محلول تستر را تعویض کنید. توصیه می‌کنیم به‌صورت دوره‌ای مقدار مایع نشانگر Co2 تستر قطره‌ای را بررسی کنید تا از اندازه آن مطمئن شوید.
انواع تستر قطره‌ای Co2
- در آکواریوم‌های پلنت باوجود تجهیزات نورپردازی و دی‌اکسیدکربن حرفه‌ای صرفاً به‌وسیله تستر قطره‌ای می‌توان سطح مناسب دی‌اکسیدکربن را کنترل نمود.
- سایر روش‌های اندازه‌گیری Co2 لحظه‌ای بوده و برای تست هر بار بایستی تکرار شوند درحالی‌که تستر Co2 قطره‌ای به‌صورت دائمی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
- استفاده از تستر قطره‌ای باعث کاهش هزینه مواد مصرفی در طولانی‌مدت می‌شود.
معایب استفاده از تستر CO2
تسترهای قطره‌ای به تبادل گازی محل نصب وابسته بوده به همین دلیل نامناسب بودن محل نصب و عدم وجود جریان مناسب آب آکواریوم باعث افزایش درصد خطا در اندازه‌گیری به این روش خواهد شد.
نکاتی که برای استفاده از تستر CO2 آکواریوم مدنظر قرار داد
- برای ورود دی‌اکسیدکربن آب آکواریوم لوله ورودی تستر دی‌اکسیدکربن را به سمت پایین قرار دهید تا دی‌اکسیدکربن بتواند وارد تستر شده و با محلول واکنش دهد.
- پر شدن آب درون تستر Co2 باعث واکنش سریع محلول حساس به دی‌اکسیدکربن می‌شود که به دلیل تأثیر سختی کربنات آب بر روی محلول درصد خطا افزایش خواهد یافت به همین دلیل از تماس محلول با آب جلوگیری نمایید.
- باگذشت زمان محلول تسترهای قطره‌ای کیفیت خود را از دست خواهند داد به همین دلیل توصیه می‌کنیم به‌صورت ماهانه آن را مجدداً پرکنید.
- با توجه به وجود برندهای متفرقه توصیه می‌کنیم تستر خود را از برندهای معتبر انتخاب کنید.
- برای شستشو به‌جای آب شهری از آب خالص استفاده کنید تا نتایج آزمایش تحت تأثیر ترکیبات کلر آب قرار نگیرد.
- به دلیل وجود الکل در محلول‌های تستر از قرار دادن آن‌ها در نزدیکی شعله و دسترس کودکان خودداری کنید.
- حباب‌های دی‌اکسیدکربن فرار بوده و به‌سرعت به سطح آب حرکت می‌کنند به همین دلیل نصب تستر در سطح آب باعث افزایش درصد خطا خواهد شد.
- قبل از استفاده از تستر، راهنمای استفاده آن را مطالعه کرده و از آزمون‌وخطا پرهیز کنید.
نتیجه‌گیری
ابزارهای اندازه‌گیری و آزمایش Co2 آکواریوم، جزء تجهیزات ضروری آکواریوم‌های پلنت محسوب می‌شود که نقش مهمی در حفظ کیفیت این آکواریوم‌ها بر عهده‌دارند. اندازه‌گیری Co2 آب آکواریوم می‌تواند از طریق روش‌های مختلف انجام شود که یکی از روش‌های دائمی برای این منظور، استفاده از تسترهای قطره‌ای Co2 است.
استفاده از تستر قطره‌ای Co2 علاوه بر تثبیت پارامترهای شیمیایی آب آکواریوم می‌تواند با افزایش و کارایی تجهیزات Co2 زمینه را برای بهبود رشد گیاهان آبزی فراهم کند. تسترهای قطره‌ای دی‌اکسیدکربن، ابزاری ساده و کارآمد برای سنجش و کنترل مقدار Co2 در آکواریوم بوده که به‌طور مداوم سطح و وضعیت Co2 آب آکواریوم را نشان می‌دهد.
با سپاس از اینکه سایت تنگیتو را برای مطالعه این مقاله انتخاب کردید