فیلتر آکواریوم و انواع آن

فیلتر آکواریوم ضروری‌ترین وسیله در هر آکواریوم است که وظیفه فیلتراسیون آب آکواریوم را بر عهده دارد. آب آکواریوم به‌عنوان محیط زندگی موجودات زنده آکواریوم نقش بسیاری مهمی در شادابی و سلامت موجودات داخل آن دارد.

آب آکواریوم حاوی ترکیبات و عناصر مختلفی است که برخی از آن‌ها در زمان آبگیری آکواریوم در آن واردشده و برخی به‌صورت غذا و سایر ترکیبات توسط صاحبان آکواریوم به آب افزوده می‌شود. سلامت موجودات زنده آکواریوم وابستگی بالایی به این ترکیبات داشته و این ترکیبات در کنار هم پارامترهای شیمی آب شامل: خاصیت اسیدی آب و بازی، سختی آب، ظرفیت بافری آب، شوری آب و نوتریشن‌های و عناصر کمیاب را می‌سازند.

کمبود یا افزایش هر یک از پارامترهای شیمی آب می‌تواند تغییرات شدیدی در آب ایجاد کند که به‌صورت مفصل در مقاله شیمی آب به بررسی آن پرداختیم توصیه می‌کنیم به آن مراجعه و مطالعه نمایید. هر شخص صاحب آکواریوم بایستی پارامترهای آب را بشناسد تا در صورت بروز هرگونه تغییر در شرایط آکواریوم از قبیل بیماری و مرگ ماهی‌ها به بررسی عوامل محتمل در آن بپردازد.

با وجود اهمیت پارامترهای شیمی آب برخی از ترکیبات آب آکواریوم اهمیت ویژه ای دارند که یکی از مهم‌ترین این ترکیبات، ترکیبات نیتروژن یا ازت شامل آمونیاک، نیتریت و نیترات که برای موجودات زنده سمی بوده و وجود آن برای رشد گیاهان ضروری است.

گیاهان بخشی از نیتروژن آب را برای تولید انرژی جذب می‌کنند ولی مقدار زیادی از آن به‌صورت آزاد در آب باقی می‌ماند که در صورت افزایش بیش‌ازحد آن باعث مسمومیت موجودات زنده آکواریوم درنتیجه بیماری و مرگ آنها می‌شود. یکی از میکروارگانیسم‌های زنده آکواریوم باکتری‌های نیتروژن خوار هستند که ترکیبات سمی نیتروژن را طی چرخه نیتروژن به مواد کمتر سمی تبدیل می‌کنند.

در این چرخه باکتری‌های نیتروژن خوار آمونیوم را به آمونیاک سپس به نیتریت و پس‌ازآن نیترات تبدیل کرده و با این عمل محیط را برای زندگی موجودات زنده آکواریوم فراهم می‌کنند. حال شاید از خود بپرسید این توضیحات چه ارتباطی به فیلتر آکواریوم دارد در پاسخ این سوال باید بگوییم چرخه نیتروژن و تنظیم پارامترهای شیمی آب تا حد بسیار زیادی به فیلتر آکواریوم وابسته بوده و بدون آن تنظیم پارامترهای شیمی آب و تثبیت نیتروژن امکان‌پذیر نخواهد بود.

فیلتر آکواریوم

همانطور که گفته شد فیلتر آکواریوم ضروری‌ترین وسیله آکواریوم است که چرخه نیتروژن تا حد بسیار زیادی به آن وابسته است. باکتری‌های نیتروژن خوار با جذب نیتروژن موجود در آب شروع به کلنی سازی در مدیاهای Filter کرده و با افزایش حجم این کلنی‌ها حجم بیشتری از نیتروژن توسط باکتری ها از  آب جذب می‌شود و این رویه را تا تثبیت چرخه نیتروژن که بین سی الی چهل روز به طول می‌انجامد ادامه خواهند داد.

عملکرد و فواید فیلتر آکواریوم محدود به چرخه نیتروژن نیست بلکه فیلتر آب آکواریوم طی سه مرحله آب آکواریوم را از وجود هرگونه ذرات معلق، آلودگی‌های بیولوژیکی و شیمیایی پاک‌سازی می‌کند. Filter در اولین مرحله فرآیند فیلتراسیون آکواریوم به نام تصفیه مکانیکی ذرات بزرگ‌تر و معلق آب را توسط مدایاهای این تصفیه جذب نموده سپس آب به مرحله بیولوژیک رفته و در آنجا ترکیبات نیتروژن توسط باکتری‌ها جذب می‌شود و در آخرین مرحله آب وارد تصفیه شیمیایی شده و در آن نیز ترکیبات شیمیایی و داروهای آب آکواریوم توسط مدیاهای شیمیایی حذف می‌شود.

در انتخاب Aquarium Filter به حجم آکواریوم و قدرت Filter خود دقت کنید زیرا قدرت فلیتر آکواریوم‌های گیاهی آب شیرین بایستی سه الی پنج برابر حجم آب آکواریوم باشد تا Filter در هر ساعت سه الی پنج مرتبه آب آکواریوم را تصفیه نماید. لازم به ذکر است قدرت فیلتر در آکواریوم‌های بدون گیاه با ماهیان گوشت‌خوار بایستی ده برابر حجم آب آکواریوم باشد.

انواع فیلتر آکواریوم

فیلترها را می‌توان از لحاظ عملکرد، روش کار و عوامل متعدد دیگر به چندین دسته‌ها تقسیم کرد که یکی از این تقسیم ها قرار گیری آکواریوم در داخل و خارج آکواریوم است، در کل به Filterهایی که در داخل آکواریوم قرار می گیرند فیلتر داخلی و به سایر انواع فیلتر که در خارج آکواریوم قرار می گیرند فیلتر خارجی گفته می شود. ولی در سایت تنگیتو Filter را از لحاظ کارکرد به دو دسته مکانیکی و برقی تقسیم بندی و بررسی خواهیم نمود و برهمین اساس عملکرد آن را شرح خواهیم داد.

فیلترهای مکانیکی

این Filterها برای فعال شدن به انرژی برق نیاز نداشته و از هوای تولیدشده توسط پمپ هوا برای ایجاد گردش و مکش آب در آکواریوم استفاده می‌کنند که عبارتند از زیر شنی و اسفنجی یا بیوفیلتر و سایر انواع که در اینجا به دو نوع پرکاربرد آن اشاره خواهیم نمود.

فیلتر زیر شنی یا زیر بستر

فیلتر زیر شنی یا زیر بستر داخل آکواریوم و در زیر بستر نصب شده و برای فعال شدن نیازی به برق نداشته و با هوا فعال می‌شوند. این Filter از سه بخش سبد پلاستیکی، لوله، شلنگ هوا و سنگ هوا تشکیل‌شده است.

در این Filter با حرکت حباب‌های هوا در امتداد لوله مکش رو به بالا ایجاد می‌شود و با توجه به اتصال این لوله به سبدهای پلاستیکی Filter این مکش نیز در زیر این سبدها به وجود می‌آید و ذرات معلق آب در اثر مکش آن در کف بستر جمع می‌شود که با سیفون دوره‌ای کف بستر تا حد زیادی می‌توان این آلودگی‌ها را از آکواریوم خارج نمود.

فیلتر اسفنجی یا بیوفیلتر

فیلترهای اسفنجی یا بیوفیلتر در داخل آکواریوم نصب شده و یکی از ساده‌ترین نوع Filter است که بدون برق و با پمپ هوا فعال می‌شود. این نوع Filterها در عین سادگی کارکرد خود می‌توانند نقش مؤثری در تصفیه مکانیکی وتصفیه بیولوژیکی آکواریوم داشته باشند.

از این Filterها عموماً در آکواریوم صنعتی به‌منظور تکثیر و پرورش ماهی استفاده می‌شود. این Filterها بااتصال شلنگ هوا به پمپ هوا فعال‌شده و با حرکت حباب‌های هوا در امتداد لوله Filter مکش رو به بالا ایجاد می‌شود که این مکش جذب و کشیده شدن ذرات معلق به جداره اسفنجی و پاک‌سازی آب آکواریوم می‌شود.

برای تمیز کردن آن کافی است از آکواریوم خارج نموده و با آب بدون کلر آبکشی نمایید. فراموش نکنید از شستن این Filterها با آب دارای کلر و یا آغشته به مواد شوینده اجتناب نمایید زیرا باعث از بین رفتن باکتری‌های نیتروژن خوار خواهد شد.

فیلترهای برقی

فیلترهای برقی به‌وسیله موتور که به آن پاور هد نیز گفته می‌شود فعال‌شده و از طریق برق انرژی لازم برای گردش و مکش آب آکواریوم را تأمین می‌کند؛ این Filterها انواع متنوعی داشته که عبارت‌اند از فیلتر سطلی (‏Canister Filter)، فیلتر هنگ‏ان‏(‏Hang-on Filter)، فیلتر سامپ (‏Sump System)، تاپ فیلتر (‏ Top Filter)، اسکیمر پروتئین، فیلتر داخلی یا اینترنال (‏Internal Filter) و فیلتر اسمز معکوس(Reverse Osmosis Filter)

اجزای این پمپ‌ها به چهار بخش اصلی شامل پاور هد، مخزن فیلتر، مدیای فیلتر و اتصالات تقسیم می‌شود که هر یک وظیفه خاصی را بر عهده دارد.

پاور هد: پاور هد با اتصال به برق باعث ایجاد مکش در Filter شده و آب را به داخل خود می‌کشد.

مخزن فیلتر: در فیلترها بخشی به‌عنوان مخزن تعبیه‌شده که مدیاهای فیلتر در آن تعبیه و نصب می‌شود.

مدیای فیلتر: مدیای فیلتر در مخزن فیلتر و در مسیر مکیده شدن آب نصب می‌شود و از انواع مدیاهای تصفیه مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی تشکیل می‌شود که برحسب نوع Filter می‌تواند هر یک یا همه باهم در Filter مورداستفاده قرار گیرند.

اتصالات فیلتر: اتصالات Filter بخش‌های مختلف فیلتر را به هم متصل نموده و برحسب نوع فیلتر این اتصالات از تنوع و کارکرد متنوعی برخوردار هستند.

فیلتر سطلی

این Filter یکی از انواع فیلترهای خارجی آکواریوم بوده که برای انواع آکواریوم‌های آب‌شور و شیرین مورداستفاده قرار می‌گیرد. این Filter مخزنی شبیه سطل داشته و تمامی فرایند فیلتراسیون آب آکواریوم در داخل آن صورت می‌گیرد.

این Filterها به‌وسیله پاور هد درون خود آب را توسط لوله ورودی خود به داخل خود کشیده و پس از عبور از مدیاهای تصفیه شامل مکانیکی، بیولوژیکی و شیمیایی آب را تصفیه و توسط لوله خروجی خود به آکواریوم باز می‌گرداند.

فیلتر هنگ‏ان یا آویزان‏

این Filter در خارج آکواریوم نصب شده و توسط پاور هد آب را با لوله خود به داخل مخزن کشیده و در آنجا پس از تصفیه به داخل آکواریوم برمی‌گرداند. بدنه این Filter دارای لبه‌ای خاصی که با استفاده از آن می‌توان این Filter را بر روی لبه آکواریوم آویزان نمود؛ به همین دلیل از آن به Filter آویزان نیز یاد می شود.

فیلتر سامپ‏

سیستم سامپ نوعی دیگری از Filter است که در خارج آکواریوم نصب می شود و با توجه به حجم آکواریوم در اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود. این نوع Filter نسبت به سایر Filterها بزرگ‌تر بوده و تصفیه آب در آن باکیفیت بالاتری صورت می‌گیرد و ازنظر قیمتی نیز نسبت به کیفیت آن مقرون ‌به‌ صرفه ‏تر است.

سیستم سامپ در انواع آکواریوم‌های آب شیرین و آب‌شور به‌کاربرده می‌شود و معمولاً در زیر پایه و کابینت آکواریوم نصب می‌شود. طراحی این نوع از Filter به نحوی است که آب از طریق لوله‌ای به داخل کشید‌ه شده و پس از عبور از بخش‌های مختلف آن‌که توسط انواع مدیاهای تصفیه پرشده پاک‌سازی‌شده و مجدد به آکواریوم بازمی‌گردد.

تاپ فیلتر

این Filter همانطور که از اسم آن مشخص است در بالای آکواریوم نصب‌شده و آب توسط لوله‌های متصل به پاور هد به سمت بالا کشیده شده و بر روی مدیاهای نصب‌شده در مخزن آن ریخته و تصفیه می‌گردد. با توجه به محل قرارگیری تاپ فیلتر بر روی آکواریوم این Filter جلوی نور سیستم روشنایی آکواریوم را گرفته و مانع رسیدن نور به داخل آکواریوم می‌شود.

فیلتر اسکیمر پروتئین

اسکمیر پروتئین همانطور که از اسم آن مشخص است ترکیبات پروتئین آب را جذب نموده و فشار موجود بر فیلتر بیولوژیکی آکواریوم را کاهش می‌دهد؛ این Filter در سیستم سامپ قبل از تصفیه بیولوژیک آگواریوم نصب می‌شود.

فیلتر داخلی یا اینترنال

این Filter در داخل آکواریوم نصب‌شده و در طرح‌ها و شکل‌های مختلفی تولید و عرضه می‌شود. معمولاً فیلترهای داخلی دارای یک یا چند محفظه پلاستیکی شبیه لیوان است که در آن‌ها انواع مدیا با توجه به کاربردشان به‌منظور تصفیه آب نصب می‌شود.

در برخی از Internal Filter در پاور قسمتی برای اتصال شلنگ هوا وجود دارد که بااتصال شلنگ هوا به آن و قرار دادن سر دیگر این شلنگ، خارج از آکواریوم هوا به داخل پمپ مکیده شده و با آب مکیده شده توسط Filter مخلوط و به داخل آکواریوم پمپاژ می‌شود. این Filter ها برای تمامی آکواریوم‌ها کاربردی نبوده و می‌بایست با توجه به نوع آکواریوم و موجودات زنده داخل آن مورداستفاده قرا گیرد.

این Filter نسبت به سایر Filter ها عمومیت بیشتری داشته و قیمتی و کارایی آن نیز در مقایسه با سایر انواع کمتر هست.

فیلتر اسمز معکوس

این Filter  به‌وسیله یک غشاء نیمه‌تراوا، به‌عنوان کاتالیزور عمل کرده و با استفاده از فشار تولیدشده با نیروی مکانیکی املاح حل‌شده در یک محلول از آن جداشده و حلال خالص در یک‌طرف غشاء و مواد محلول در طرف دیگر غشاء جمع می‌شود. از این Filter برای تصفیه آب به‌صورت گسترده استفاده می‌شود.

با سپاس از اینکه سایت تنگیتو را برای مطالعه این مقاله انتخاب کردید