یکی از ضروری‌ترین تجهیزات موردنیاز آکواریوم پمپ هوا آکواریوم است و عدم وجود آن باعث کاهش اکسیژن محلول در آب و مرگ موجودات زنده آکواریوم خواهد شد. مولکول اکسیژن ماده‌ای گازی است که بیش از بیست درصد از اتمسفر را تشکیل داده و فاقد رنگ، بو و مزه است.
موجودات زنده خشکی برای زندگی نیازمند تنفس اکسیژن بوده و بدون آن حیات در زمین منقرض خواهد شد. در دریاها و اقیانوس‌ها بخشی از اکسیژن محلول در آب توسط پلانکتون‌ها و گیاهان آبزی تولیدشده و بخش دیگری نیز توسط موج‌ها در آب حل‌شده و موجودات زنده آبزی توسط آب‌شش خود آن را جذب و مصرف می‌کنند.
پمپ هوا آکواریوم
حیات ماهی‌های زینتی مانند هر موجود آبزی دیگری به اکسیژن محلول در آب وابسته بوده و افزایش اکسیژن محلول در آب باعث افزایش سلامت و شادابی آن‌ها شده و در صورت عدم توازن اکسیژن محلول در آب، حیات آن‌ها به خطر خواهد افتاد. در محیط بسته‌ای مانند آکواریوم در صورت وجود جریان آب در آکواریوم، بخشی از اکسیژن موردنیاز موجودات زنده آکواریوم در آب آکواریوم حل و تأمین می‌گردد.
در صورت عدم وجود جریان آب پس از گذشت زمان کوتاهی اکسیژن آب توسط موجودات زنده آکواریوم جذب‌شده و با کمبود اکسیژن موجودات زنده آکواریوم دچار خفگی خواهند شد. موجودات زنده آکواریوم در صورت کمبود اکسیژن سعی می‌کنند خود را به سطح آب رسانده و اکسیژن موردنیاز خود را از سطح آب تأمین کنند.
ازآنجاکه آکواریوم محیطی مصنوعی و بسته بوده و برخلاف طبیعت توانایی برقراری توازن اکسیژن را ندارد به همین دلیل بایستی اکسیژن موردنیاز به‌صورت مصنوعی برای موجودات زنده آن فراهم شود. طراحان آکواریوم گیاهی بخش عمده‌ای از اکسیژن موردنیاز موجودات زنده آکواریوم را از طریق کاشت و پروش گیاهان آبزی در آکواریوم تأمین کرده و بخش دیگری از آن را توسط پمپ هوا آکواریوم تأمین می‌کنند.
در آکواریوم‌هایی که فاقد پوشش گیاهی هستند، اکسیژن موردنیاز موجودات زنده توسط پمپ هوا آکواریوم تأمین می‌شود. پمپ هوا آکواریوم هوا و اکسیژن محیط را مکیده و با فشار زیاد به داخل شلنگ‌های متصل به خود پمپاژ می‌کند؛ شلنگ‌های هوای متصل به پمپ ، هوای تحت‌فشار را به داخل آکواریوم و به سنگ هوا منتقل کرده و سنگ هوا که پر از منفذهای ریز است هوا را به‌صورت حباب‌های ریز در آب پخش می‌کند.
حباب‌های هوا با حرکت به سمت سطح آب با تبادل گازی باعث حل شدن اکسیژن در آب‌شده و در طول مسیر خود گازهای سمی را آزادکرده و به سطح آب منتقل می‌کنند. پمپ با انتقال هوا و اکسیژن محیط علاوه بر تهویه آب و تأمین اکسیژن موردنیاز موجودات زنده آکواریوم، باعث ایجاد جریان آب‌شده و از راکد شدن و فساد آب جلوگیری می‌کند.
پمپ هوا با ایجاد جریان آب ضمن حل نمودن اکسیژن در آب و آزاد شدن گازهای سمی آب باعث پخش شدن آب گرم تولیدشده توسط بخاری آکواریوم در آکواریوم می‌شوند. بسیاری از طراحان آکواریوم از پمپ هوا علاوه بر اکسیژن‌رسانی به ماهی‌ها و سایر موجودات زنده آکواریوم، برای فعال نمودن سایر تجهیزات استفاده می‌کنند.
علائم کمبود اکسیژن در آکواریوم
در طبیعت کمبود و فقدان مواد موردنیاز موجودات زنده با نشانه‌هایی در آن‌ها خودنمایی می‌کند همین موضوع در آکواریوم به‌عنوان الگویی از طبیعت صادق است. یکی از نکات مهم در نگهداری آکواریوم توجه به تغییر رفتار موجودات زنده آکواریوم است.
در صورت کمبود اکسیژن در آکواریوم، موجودات زنده آن دچار بی‌قرار شده و خود را به سطح آب می‌رسانند تا از اکسیژن سطح آب استفاده کنند. کمبود اکسیژن آکواریوم دلایل متعددی دارد که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- یکی از دلایل شایع کمبود اکسیژن تراکم بالای ماهی‌های آکواریوم است که افراد مبتدی کمتر به آن توجه می‌کنند. افزایش تراکم ماهی‌ها به دلیل عدم رعایت تناسب حجم ماهی با حجم آکواریوم (یک سانتی‌متر مربع در لیتر برای آکواریوم‌های گیاهی) باعث تولید حجم زیادی از دی‌اکسیدکربن و سایر مواد سمی توسط در آکواریوم می‌شود که علاوه بر فشار بر سیستم فیلتراسیون آکواریوم باعث کاهش شدید اکسیژن محلول در آب می‌شود.
- افزایش دما باعث فرار گازهای محلول در آب به سطح آب می‌شود، به همین دلیل با افزایش دما، اکسیژن محلول در آب به سمت سطح آب حرکت کرده و از آن خارج می‌شود به همین دلیل بایستی دمای آب متناسب با نیاز موجودات زنده آکواریوم تنظیم شود.
- یکی دیگر از دلایل شایع کمبود اکسیژن عدم نظافت دوره‌ای سیستم فیلتراسیون آکواریوم و غذادهی بیش‌ازحد به ماهی‌ها است که باعث افزایش مواد سمی و گازهای مضر در آب آکواریوم می‌شود.
- عدم جریان مناسب آب یکی دیگر از دلایلی است که باعث می‌شود در برخی از نقاط آکواریوم، آب راکد شده و گازهای سمی در آن بخش متمرکز و دچار کمبود اکسیژن شود.
- آکواریوم‌های گیاهی که مجهز به سیستم دی‌اکسیدکربن هستند افزایش میزان دی‌اکسیدکربن به دلیل تزریق بیش‌ازحد موردنیاز گیاهان یکی از دلایل کمبود اکسیژن هست.
انواع پمپ هوا آکواریوم
پمپ‌های هوا در شکل‌ها و قدرت‌های متفاوت تولید و عرضه می‌شوند؛ به همین دلیل می‌توان آن‌ها را به روش‌ها مختلفی دسته‌بندی نمود. پمپ‌ها برحسب کاربرد، نوع، تعدادی خروجی هوا، قدرت پمپ هوا و منبع انرژی موردنیاز به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند.
پمپ‌ها در سایز و ابعاد مختلفی ساخته می‌شوند که عبارت‌اند از پمپ‌های هوا مینی، پمپ هوا کوچک و پمپ‌های هوا بزرگ که از هرکدام متناسب با حجم آب آکواریوم مورداستفاده قرا می‌گیرند. شایان‌ذکر است برخی از پمپ‌های کوچک ساخته‌شده‌اند که جز پمپ‌های قوی دسته‌بندی می‌شوند لذا برای اطلاع از قدرت پمپ بایستی به توان مصرفی آن توجه نمایید.
برخی از پمپ‌های هوا آکواریوم به‌صورت سیار ساخته می‌شوند که به پمپ هوای پرتابل معروف بوده و انرژی موردنیاز خود را از طریق باطری تأمین می‌کنند؛ این پمپ‌ها در زمان قطعی برق و یا برای حمل‌ونقل موجودات زنده آکواریوم برای تولید اکسیژن آکواریوم مورداستفاده قرا می‌گیرند. برندهای معتبر تجهیزات آکواریوم، بر روی پمپ هوا آکواریوم خود دکمه تنظیم فشار هوا تعبیه می‌کنند.
قطعات پمپ هوا آکواریوم
همانطور که در بالا گفته شد انواع پمپ هوا آکواریوم تولید و عرضه می‌شود که هریک دارای قطعات متفاوتی هستند ولی در کل قطعات اصلی در تمامی آن‌ها یکسان بوده و شکل و اندازه آن‌ها متفاوت خواهد بود. قطعات پمپ ها عبارت‌اند از سیم‌پیچ پمپ، آهنرباها، تلمبه‌های هوا، دکمه کنترل‌کننده فشار هوا، لوله خروجی هوا و سیم برق
طرز کار پمپ هوا آکواریوم
بااتصال پمپ هوا به برق سیم‌پیچ مرتباً قطب آهنربای پمپ را عوض کرده و آهنرباهای متصل به تلمبه‌های هوا شروع به حرکت و نوسان با آهنرباهای پمپ می‌کنند و با این روش هوا محیط را مکیده و به سمت لوله خروجی هوا هدایت می‌کنند. پیچ تنظیم فشار هوا با کنترل جریان برق تعداد نوسان و حرکت تلمبه‌های هوا را تنظیم کرده می‌دهد و با این روش میزان فشار هوا خروجی را تنظیم می‌کند.
عوامل مؤثر در انتخاب پمپ هوا
عوامل متعددی در انتخاب پمپ هوا مؤثر بوده و توجه به این عوامل باعث کاهش هزینه‌های راه‌اندازی آکواریوم و هزینه نگهداری آن می‌شود که عبارت‌اند از منبع تغذیه، پیچ تنظیم فشار هوا، قدرت پمپ هوا، صدای پمپ هوا و تعداد خروجی هوا
منبع تغذیه
پمپ‌های هوا برقی بوده ولی برخی از مدل‌های پمپ هوا پرتابل نیز ساخته‌شده‌اند که انرژی موردنیاز خود را از طریق باطری تأمین می‌کنند. پمپ هوا سیار برای حمل‌ونقل موجودات زنده و در هنگام قطعی برق استفاده می‌شوند.
پیچ تنظیم فشار هوا
در برخی از پمپ‌های هوا آکواریوم، دکمه‌ای برای تنظیم فشار هوای خروجی از پمپ تعبیه‌شده که در برخی از مدل‌ها به‌صورت پیچی و در برخی دیگر به‌صورت دکمه طراحی شده است. در صورت عدم وجود شیر تنظیم فشار هوا می‌توان با قرار دادن شیر هوا در طول مسیر شلنگ هوا، فشار هوا را تنظیم نمود.
قدرت پمپ هوا
پمپ هوای آکواریوم با قدرت‌های متفاوتی تولید و عرضه می‌شوند. برخی از پمپ‌ها دارای توان بالایی بوده و برای سالن‌های پروش ماهی که دارای حوضچه یا آکواریوم پروش ماهی هستند به کاربرد می‌شود و برخی نیز برای آکواریوم‌های بزرگ تولید می‌شوند.
در صورت استفاده از پمپ هوا قوی در آکواریوم‌های کوچک، فشار هوای خروجی پمپ به سنگ هوا منتقل‌شده و همین امر باعث تلاطم بیش‌ازحد آب و به هم ریختن دکور آکواریوم و استرس موجودات زنده آن خواهد شد. در صورت استفاده از پمپ هوا ضعیف آکواریوم دچار کمبود اکسیژن شده و احتمال مرگ موجودت زنده آکواریوم وجود دارد.
صدای پمپ هوا
پمپ‌های هوا آکواریوم در گذشته دارای لرزش خفیفی بودند و صدای زیادی تولید می‌کردند و صدای زیاد آن‌ها باعث ناراحتی برخی از صاحبان آکواریوم می‌شد؛ به همین دلیل میزان صدای تولیدشده توسط پمپ به یکی از عوامل تأثیرگذار در انتخاب آن تبدیل‌شده است. در حال حاضر پمپ‌های هوا بی‌صدا با برندهای معتبر در بازار موجود است که صدای کمی داشته و با کاهش فشار هوای خروجی آن‌ها توسط دکمه کنترل فشار هوا، صدای آن‌ها مجدداً کاهش خواهد یافت.
تعداد خروجی هوا
پمپ‌های هوای آکواریوم با تعداد خروجی متفاوت تولید و عرضه می‌شوند. در پمپ‌هایی که دارای یک خروجی هستند می‌توانید از تقسیم‌کننده هوا برای تقسیم فشار هوای بین چند خروجی استفاده نمایید.
طرز نصب پمپ هوا و تجهیزات هواساز
برای راه‌اندازی پمپ هوا آکواریوم به‌منظور تهویه و هوا رسانی به آکواریوم علاوه بر پمپ هوا به تجهیزات دیگری شامل 2 تکه شلنگ هوا (یک‌تکه کوتاه و یک قطعه بلند)، سوپاپ یک‌طرف و سنگ هوا نیاز داریم. اولین قدم در راه‌اندازی پمپ هوا شستن و خیساندن سنگ هوا در آب است تا روزنه‌های سنگ هوا باز و آماده استفاده شود.
پس از شستن سنگ هوا آن را به شلنگ هوا بلندتر وصل کرده و در کف آکواریوم توسط تجهیزات دکور یا بست کمربندی در جای خود محکم نمایید. سوپاپ یک‌طرفه را آزمایش کنید؛ برای آزمایش سوپاپ یک‌طرفه در دو طرف آن فوت کنید؛ جریان هوا بایستی صرفاً ازیک‌طرف آن عبور کرده و درصورتی‌که از دو طرف آن باد عبور کرد سوپاپ خراب بوده و بایستی از سوپاپ دیگری استفاده نمایید.
سر دیگر شلنگ بزرگ را به سوپاپ یک‌طرفه طوری وصل کنید که سوپاپ، هوا را به سمت آکواریوم از خود عبور دهد؛ با این کار در صورت برگشت آب به سمت پمپ، سوپاپ یک‌طرفه مانع رسیدن آب به پمپ و اتصال و خرابی آن خواهد شد. یکسر شلنگ هوای کوچک را به سر دیگر سوپاپ یک‌طرفه وصل کرده و سر دیگر آن را به پمپ وصل کنید.
پمپ هوا را بالاتر از سطح آکواریوم قرار دهید تا فشار آب آکواریوم باعث برگشت آب به سمت پمپ نشود. دوشاخه پمپ هوا را به پریز برق وصل کرده و با دکمه تنظیم فشار هوا مقدار هوای خروجی پمپ آکواریوم خود را تنظیم کنید.
نکاتی که در خرید و استفاده از پمپ هوای آکواریوم به آن توجه نمود
- در آکواریوم‌های پلنت که دارای سیستم دی‌اکسیدکربن پیوسته هستند طراحان آکواریوم در طراحی‌های خود تعداد ماهی و گیاه را متناسب با حجم آب آکواریوم در نظر گرفته و با تایمر میزان دی‌اکسیدکربن، مقدار نور و اکسیژن موردنیاز آکواریوم را تنظیم می‌کنند. در این آکواریوم ها در طول روز گیاهان با تزریق دی‌اکسیدکربن و جذب نور با عمل فتوسنتز اکسیژن موردنیاز ماهی‌ها را تأمین خواهند کرد ولی در طول شب و هنگام تاریکی در صورت کمبود اکسیژن روشن نمودن پمپ هوا ضروری خواهد بود.
- به‌مرورزمان املاح و رسوب آب بر روی روزنه‌های سنگ هوا نشسته و روزنه‌های آن را مسدود می‌کند، با بسته شدن روزنه‌های سنگ هوا فشار بیشتری به پمپ واردشده و صدای پمپ نیز افزایش می‌یابد توصیه می‌کنیم در هنگام نظافت آکواریوم خود با فرچه‌ای نرم سطح سنگ هوا را تمیز کرده تا جرم و رسوب از سطح آن پاک‌شده و روزنه‌های آن باز شود.
- پمپ هوا آکواریوم در محل مکش هوا ابری برای جلوگیری از گردوخاک نصب می‌شود که پس از مدتی کثیف شده و روزنه‌های آن مسدود می‌شود. گرفتگی این ابر باعث کاهش قدرت پمپ شده و صدای آن را افزایش می‌دهد لذا برای جلوگیری از این مشکل به‌صورت دوره‌ای ابر آن را تعویض و یا تمیز کنید.
- در هوادهی به آکواریوم برای حل شدن اکسیژن، فاصله سنگ هوا از سطح آکواریوم اهمیت نداشته بلکه جریان آب تولیدشده توسط پمپ به‌منظور تبادل گازی و انتقال گازهای سمی به سطح آب حائز اهمیت است به همین دلیل باید از پمپ‌هایی متناسب با حجم آکواریوم خود استفاده نمایید تا جریان مناسبی در آکواریوم تولید کند.
- از اتصال خروجی‌های پمپ هوا به یکدیگر اجتناب نمایید زیرا این امر علاوه بر اتلاف انرژی به پمپ فشار زیادی وارد می‌کند. توصیه می‌کنیم از هر لوله خروجی پمپ هوا جداگانه استفاده کرده و در صورت لزوم با استفاده از سایر تجهیزات هواسازی از لوله خرجی انشعاب بگیرید.
- در آکواریوم‌هایی که از تاپ فیلتر یا سایر فیلترآکوریوم که آب را به‌صورت آبشاری و یا بافاصله به آکواریوم بر می‌گردانند به دلیل ایجاد جریان ملایم آب در آکواریوم، این فیلترها تا حدی هوای موردنیاز ماهی‌ها را تأمین کرده و در صورت تعداد کم ماهی، آکواریوم نیازی به پمپ هوا نخواهد داشت.
- تلمبه‌های پمپ هوا از جنس لاستیک ساخته‌شده و با گذر زمان براثر استهلاک پاره و از بین خواهند رفت. در صورت کاهش فشار هوا یکی از دلایل آن می‌تواند آسیب لاستیک پمپ بوده که در برندهای معتبر قطعه اضافه آن در دسترس و قابل تعویض است.
- در سالن‌ها و آکواریوم‌های پروش ماهی از فیلترهای اسفنجی برای فیلتراسیون آکواریوم استفاده می‌شود؛ این فیلترها برای راه‌اندازی بایستی به پمپ هوا متصل گردند. فیلترهای اسفنجی علاوه بر فیلتراسیون با تولید هوا وظیفه هواسازی را به‌خوبی انجام داده و آکواریوم‌هایی که از فیلتر اسفنجی استفاده می‌کنند نیازی به سنگ هوا نخواهد نداشت.
- برخی از ماهی‌ها مانند ماهی‌های بتا که به ماهی‌های فایتر معروف هستند برای تأمین اکسیژن خود نیازی به پمپ هوا نداشته لذا وجود پمپ در آکواریوم آن‌ها ضرورتی نیست. ماهی فایتر و گورامی ها می‌توانند هوای موردنیاز خود را از سطح آب تأمین نمایند.
- از قرار دادن پمپ هوا پایین‌تر از سطح آب آکواریوم خودداری کنید زیرا در صورت خاموشی پمپ فشار آب موجود در آکواریوم باعث برگشت آب در شلنگ هوا شده که منجر به اتصالی پمپ و آتش‌سوزی خواهد شد.
- افزایش دما باعث کاهش سطح اکسیژن حل‌شده در آب‌شده به همین دلیل توصیه می‌کنیم در فصول گرم با افزایش فشار هوای پمپ علاوه بر اکسیژن‌رسانی به آکواریوم، با این روش دمای آب را کاهش دهید.
- برای اطمینان و جلوگیری از برگشت آب به سمت پمپ هوا از سوپاپ یک‌طرف در بین سنگ هوا و پمپ استفاده نمایید.
- یکی دیگر از راهکارهای افزایش میزان تبادل گازی در آب آکواریوم استفاده از سنگ هوا با روزنه‌های ریزتر است.
- افزایش سطح مقطع آکواریوم باعث افزایش تماس آب با هوا شده و اکسیژن‌رسانی در آکواریوم را افزایش می‌دهد.
- به‌منظور افزایش طول عمر پمپ هوا توصیه می‌شود از همه خروجی‌های هوا به‌طور مساوی استفاده نمایید.
- از استفاده شلنگ‌های کهنه و بلند پرهیز کنید زیرا باعث کاهش بهره‌وری پمپ هوا آکواریوم می‌شود.
با سپاس از اینکه سایت تنگیتو را برای مطالعه این مقاله انتخاب کردید