قلب تپنده هر آکواریوم سیستم فیلتراسیون آن است که وظیفه تصفیه آب آکواریوم را بر عهده دارد. کیفیت آب آکواریوم به‌عنوان مهم‌ترین ماده اصلی تشکیل‌دهنده محیط زندگی موجودات زنده آکواریوم در سلامت و شادابی این موجودات نقش بسزایی دارد.
کاهش کیفیت آب آکواریوم باعث بیماری و مرگ گیاهان، ماهی‌ها و بی‌مهرگان داخل آکواریوم می‌شود. غبار و ذرات معلق آب بر روی سطح برگ‌ها ته نشین شده و علاوه بر بسته شدن منافذ برگ گیاه هان، مانع رسیدن نور به آن‌ها و عمل فتوسنتز می‌شود.
با توقف فتوسنتز گیاه هان شروع به مردن کرده و اکسیژنی تولید نخواهند کرد و موجودات زنده با کمبود اکسیژن و خفگی مواجه خواهند شد. با مرگ گیاهان ترکیبات نیتروژن آب که توسط آن‌ها جذب می‌گردید شروع به افزایش کرده و آب را اسیدی و باعث بیماری و مرگ سایر موجودات زنده آکواریوم می‌شوند.
فیلتراسیون آکواریوم
اکوسیستم آکواریوم پس از آبگیری با تولید مثل باکتریهای داخل آن شروع به فعال شدن کرده و مراحل چرخه نیتروژن در آن به ترتیب طی خواهند شد. علاوه بر چرخه نیتروژن آب‌ها دارای عناصر و ترکیبات متعددی بوده که پارامترهای شیمی آب را به وجود می‌آورند.
برخی از این پارامترهای شیمی آب مانند خاصیت اسیدی، سختی آب، ظرفیت بافری آب، شوری آب و نوتریشن و عناصر کمیاب است که وجود این پارامترها در مقدار استاندارد برای زندگی موجودات زنده حیاتی بوده و با افزایش و کاهش این پارامترها احتمال آسیب و بیماری در موجودات زنده آکواریوم افزایش می‌یابد. وجود چرخه نیتروژن و پارامترهای شیمی آب در صورت راکد شدن آب مختل شده و شرایط را برای زندگی موجودات زنده داخل آکواریوم سخت و غیرممکن خواهد کرد.
فیلتراسیون آکواریوم توسط فیلترآکواریوم و مدیای تصفیه که در داخل ان قرار می گیرد انجام شده و علاوه بر تنظیم پارامترهای شیمیایی آب، محلی برای کلنی سازی باکتریهای نیتروژن خوار است. فیلتر با ایجاد مکش آب را به داخل کشیده و پس از تصفیه مجدد به آکواریوم بر می گرداند که همین امر باعث ایجاد گردش و جریان آب شده در نتیجه از راکد شدن آب جلوگیری خواهد کرد.
با توجه به نقش مهم فیلتراسیون آکواریوم که به شرح آن پرداختیم متاسفانه کسی به این بخش توجه کافی داشته و در هنگام خرید درصورتی‌که قصد کاهش و صرفه‌جویی در هزینه‌ها را داشته باشند از سطح کیفی این بخش کاسته و در آکواریوم‌های خود از فیلتر داخلی یا فیلتر زیر شنی استفاده می‌کنند که این نوع فیلترها جز فیلترهای پایین رده محسوب شده و به‌هیچ‌عنوان برای آکواریوم‌های گیاهی حرفه‌ای اصولی و کارآمد نیستند.
فیلتر آکواریوم چیست
فیلتر آکواریوم عمل فیلتراسیون را در آکواریوم بر عهده دارد و غالباً از فیلتراسیون آب آکواریوم برای حذف ذرات معلق در آب شامل بقایای مواد غذایی و برگ‌های پوسیده گیاهان استفاده می‌شود. فیلتر مکان استقرار، رشد و تکثیر باکتری‌هایی نیتروژن خوار است که از مواد سمی آب تغذیه می‌کنند و با عبور آب از لایه‌لایه مختلف فیلتر، آب را برای آبزیان و گیاهان تصفیه می‌شود.
این باکتری‌ها در همه جای طبیعت از خشکی گرفته تا در داخل آب وجود داشته و به‌محض آبگیری آکواریوم این باکتری‌ها با آب وارد آکواریوم شده و شروع به فعالیت می‌کنند. وجود این باکتری‌ها برای زندگی و ادامه حیات موجودات زنده آکواریوم ضروری بوده و آب آکواریوم را طی سیکل نیترات برای موجودات زنده قابل سکونت می‌کند.
فیلتر تصفیه آب آکواریوم علاوه بر فیلتراسیون آب آکواریوم باعث ایجاد گردش آب در آکواریوم شده و با ایجاد جریان منجر به چرخش ملایم آب در داخل آکواریوم می‌گردد و با این روش از راکد شدن آب درنتیجه ایجاد فرصت برای رشد جلبک‌های پرزی شکل سیاه در نوک برگ گیاهان، روی سنگ و چوب آکواریوم جلوگیری می‌کند؛ در صورت کم بودن جریان آب و یا به هر دلیل نبود فیلتر آکواریوم استفاده از موج سازها ضروری است.
در سیستم‌های فیلتراسیون از انواع فیلتر آکواریوم ازجمله فیلتر داخلی، فیلتر زیرشنی، تاپ فیلتر آکواریوم، فیلتر سطلی، فیلتر هنگان، فیلتر سامپ و انواع متنوعی دیگری از فیلتر استفاده می‌شود. قدرت فیلتر آکواریوم برای ایجاد جریان آب در آکواریوم گیاهی حرفه‌ای بر اساس حجم آکواریوم متغیر بوده و بایستی هر ساعت سه الی پنج بار کل آب را فیلتر کند؛ در آکواریوم‌های گیاهی توصیه می‌شود از فیلتر سطلی باقدرت مناسب استفاده شود.
انواع فیلتراسیون
فیلتراسیون آکواریوم به سه نوع تقسیم می‌شود که برخی از فیلترها در فرآیند فیلتراسیون هر سه نوع فیلتراسیون را در آکواریوم انجام می‌دهند؛ در ادامه به تشریح انواع فیلتراسیون می‌پردازیم:
فیلتراسیون مکانیکی یا تصفیه مکانیکی(Mechanical Filter): در فیلتراسیون مکانیکی فرآیند تصفیه مکانیکی آب آکواریوم صورت گرفته و مواد معلق در آب آکواریوم توسط مدیای آن جذب شده و آب آکواریوم شفاف می‌گردد.
فیلتراسیون بیولوژیکی یا تصفیه بیولوژیکی (Mechanical Filter): در فیلتراسیون بیولوژیکی فرآیند تصفیه بیولوژیکی آب آکواریوم صورت گرفته و ترکیبات سمی حاوی نیتروژن توسط باکتریهای نیتروژن خوار حذف و یا به مواد کمتر سمی تبدیل می‌گردد.
فیلتراسیون شیمیایی یا تصفیه شیمیایی (Chemical Filter): در فیلتراسیون شیمیایی فرآیند تصفیه شیمیایی آب آکواریوم صورت گرفته و طی این فرآیند ترکیبات شیمیائی آب جذب و اصلاح می‌گردد.
تصفیه مکانیکی (Mechanical Filter)
تصفیه مکانیکی یکی از سه عمل تصفیه آب در فیلتراسیون را بر عهده بوده و عمل حذف ذرات غیر محلول (فضولات ماهی، لجن، غذای مانده، تکه‌های مرده گیاهان، گردوغبار و ذرات معلق در آب) و معلق در آب را به عهده دارد. اسفنج‌ها از مهم‌ترین انواع مدیا تصفیه مکانیکی است که علاوه بر تصفیه مکانیکی در تصفیه بیولوژیکی نیز نقش دارند.
تصفیه بیولوژیکی (Biological Filter)
تصفیه بیولوژیکی وظیفه حذف آمونیاک و نیتریت تولیدشده توسط موجودات زنده آکواریوم (فضولات ماهی، غذای مانده فاسد شده، اجساد موجودات و برگ گیاهان) را در آکواریوم بر عهده دارد. در این تصفیه مواد سمی آب شامل آمونیاک و نیتریت و نیترات توسط باکتریهای تثبیت‌کننده حذف می‌گردد. این باکتری‌ها برای زندگی و تکثیر خود در مدیای بیولوژیکی تشکیل کلنی داده و در این مکان با مصرف مواد نیتروژن دار زندگی و تکثیر می‌شوند.
افزایش خُلل و فُرج مواد موجود در مدیاها باعث افزایش سطح دسترسی باکتریهای نیتروژن خوار به غذا (آمونیاک و نیتریت) و اکسیژن شده همین عامل منجر به افزایش سرعت تکثیر آن‌ها درنتیجه افزایش سرعت تشکیل کلنی آن‌ها می‌گردد. به این مواد که محیط زندگی و رشد باکتری‌ها رو تشکیل می‌دهند مدیا بیولوژیک (مواد بیولوژیک) گفته می‌شود و به عملی که این مواد برای تصفیه آب از مواد مضر توسط باکتری‌ها انجام می‌دهند را تصفیه بیولوژیکی گویند.
مدیاهای تصفیه بیولوژیکی غالباً از جنس سرامیک یا پلاستیک ساخته می‌شوند که دارای خلل و فرج زیادی بوده و برای ساخت کلونی باکتری‌ها مناسب هستند. بیوبال‌ها (مواد توپی و استوانه‌ای شکل) و سرامیک‌ها اعم از طبیعی یا مصنوعی از مهم‌ترین انواع مدیای بیولوژیکی محسوب می‌گردد که با برند‌های مختلفی به بازار عرضه می‌گردند و برای هر نوع آکواریومی (خصوصاً آکواریوم‌های گیاهی) بایستی از انواع مناسب آن استفاده نمود.
باکتریهای نیتروژن خوار با مواد لزج و چسبنده‌ای که تولید می‌کنند بر روی سطوح چسبیده لذا غالب مدیاهای آکواریوم به‌نوعی در تصفیه بیولوژیکی مشارکت می‌کنند.
تصفیه شیمیایی (Chemical Filter)
تصفیه شیمیایی یکی از سه تصفیه فیلتر آب آکواریوم بوده که در آن ترکیبات شیمیائی آب اصلاح می‌گردد. در این نوع تصفیه مدیاهای مورداستفاده مواد سمی آب را جذب، خنثی و یا دفع می‌کنند.
یکی از معروف‌ترین انواع مدیای تصفیه شیمیایی ذغال اکتیو یا کربن فعال است که در مواردی خاص در آکواریوم‌های گیاهی استفاده می‌شود. مدیاهای شیمیایی با جذب فسفات و نیترات باعث اصلاح رنگ آب و از بین رفتن بوی بد آب آکواریوم می‌شوند. در آکواریوم‌هایی که از فیلتراسیون مناسبی برخوردار هستند میزان نیترات کمتر از فسفات بوده و در تصفیه یا فیلتراسیون نامناسب عدم تعادل میزان نیترات و فسفات با افزایش میزان نیترات مواجه شده و همین امر موجب رشد جلبک‌ها خواهد شد.
سیکل نیترات یا چرخه نیتروژن آکواریوم
آمونیاک ماده‌ای سمی بوده و برای موجودات زنده داخل آکواریوم مضر است. آمونیاک، ماهی‌ها و گیاهان را مسموم و آن‌ها را از بین می‌برد. این ماده سمی به میزان کمی توسط گیاهان جذب‌شده و باقیمانده آن به‌صورت آزاد در آب باقی می‌ماند که این مقدار با گذر زمان در صورت نبود فیلتراسیون آکواریوم افزایش می‌یابد.
باکتریهای نیتروژن خوار همانطور که از اسم آن‌ها مشخص است طی یک چرخه به نام چرخه نیتروژن، ترکیباتنیتروژن موجود در آمونیاک و نیتریت آب را جذب کرده و از میزان سمی بودن آب می‌کاهند. چرخه یا سیکل نیتروژن از لحظه آبگیری آکواریوم و باوجود باکتریهای نیتروژن خوار و آمونیاک موجود در آب شروع‌شده و طی چهار هفته آب را برای زندگی موجودات زنده فراهم می‌کنند.
برای افزایش سرعت چرخه نیتروژن روش‌های تسریع‌کننده‌ای وجود دارد که می‌توانید در مقاله‌ای با عنوان چرخه نیتروژن در آکواریوم آن را مطالعه نمایید.
متریال فیلتر یا مدیای فیلتر
همانطور که گفته شد فیلتراسیون سه وظیفه در آکواریوم بر عهده دارد عبارت‌اند از تصفیه مکانیکی (شفاف کردن ظاهری و حذف مواد معلق در آب آکواریوم)، تصفیه بیولوژیکی (حذف مواد مضر نیتروژن دار به‌وسیله باکتریهای نیتروژن خوار) و تصفیه شیمیایی (حذف و اصلاح ترکیبات شیمیائی آب). در فیلتراسیون آکواریوم برای انجام فرآیند تصفیه آب در هر بخش از موادی که به آن‌ها متریال فیلتر یا مدیا گفته می‌شود استفاده می‌گردد. مدیای فیلتر برحسب هر بخش تصفیه آب به انواع مختلفی تقسیم‌شده و هر یک برحسب ویژگی خود کاربرد مشخصی دارد. از انواع مدیا می‌توان سرامیک، بیوبال، ساب استریت، سیپوراکس، زئولیت یا آنزیمت، کربن فعال، رزین تبادل یونی و … را نام برد.
در فیلتراسیون اولین طبقه تصفیه مکانیکی که مدیاهای آن شامل: پدها و اسفنج‌ها قرارگرفته و پس‌ازآن تصفیه بیولوژیکی که مدیاهای آن شامل: سرامیک‌ها، ماتریکس بوده و درنهایت تصفیه شیمیایی که مدیاهای آن شامل: رزین تبادل یونی، کربن فعال، زئولیت و درنهایت یک‌لایه پد هست قرار می‌گیرد.
در فیلترهای خود از فیلتر سطلی گرفته تا سیستم سامپ از بهترین نوع مدیا استفاده کنید تا تصفیه مکانیکی و تصفیه بیولوژیکی با بالاترین رادمان در آکواریوم صورت گیرد.
با سپاس از اینکه سایت تنگیتو را برای مطالعه این مقاله انتخاب کردید
یک پاسخ
عالی👍